จูฬสีลวณฺณนา

[7] โก อนุสนฺธีติ ปุจฺฉา ‘‘นนุ เอตฺตเกเนว ยถาวุตฺเตหิ อวณฺณวณฺเณหิ สมฺพนฺธา เทสนามตฺถกํ ปตฺตา’’ติ อนุโยคสมฺภวโต กตาฯ วณฺเณน จ อวณฺเณน จาติ ตทุภยปเทนฯ อตฺถนิทฺเทโส วิย หิ สทฺทนิทฺเทโสปีติ อกฺขรจินฺตกาฯ อถ วา ตถาภาสนสฺส การณตฺตา, โกฏฺฐาสตฺตา จ ‘‘ปเทหี’’ติ วุตฺตํฯ อวณฺเณน จ วณฺเณน จาติ ปน อคุณคุณวเสน, นินฺทาปสํสาวเสน จ สรูปทสฺสนํฯ ‘‘นิวตฺโต อมูลกตาย วิสฺสชฺเชตพฺพตาภาวโต’’ติ (ที. นิ. ฏี. 1.7) อาจริยธมฺมปาลตฺเถเรน วุตฺตํฯ ตํ วิตฺถาเรตฺวา เทสนาย โพเธตพฺพปุคฺคลาภาวโต เอตฺตกาว สา ยุตฺตรูปาติ ภควโต อชฺฌาสเยเนว อเทสนาภาเวน นิวตฺโต, ยถา ตํ วณฺณภูมิยํ ตติยวาโรติปิ ทฏฺฐพฺพํฯ ตถา โพเธตพฺพปุคฺคลสมฺภเวน วิสฺสชฺเชตพฺพตาย อธิคตภาวโต อนุวตฺตติเยวฯ อิติเปตํ ภูตนฺติ เอตฺถ อิติ-สทฺโท อาทิอตฺโถ ตทุปริปิ อนุวตฺตกตฺตา, เตน วกฺขติ ‘‘อิธ ปนา’’ติอาทิฯ เอตฺตาวตา อยํ วณฺณานุสนฺธีติ ทสฺเสตฺวา ทุวิเธสุ ปน เตสุ วณฺเณสุ พฺรหฺมทตฺตสฺส วณฺณานุสนฺธีติ ทสฺเสนฺโต ‘‘โส ปนา’’ติอาทิมาหฯ อุปริ สุญฺญตาปกาสเน อนุสนฺธิํ ทสฺเสสฺสติ ‘‘อตฺถิ ภิกฺขเว’’ติอาทินา (ที. นิ. 1.28)ฯ

เอวํ ปุจฺฉาวิสฺสชฺชนามุเขน สมุทายตฺถตํ วตฺวา อิทานิ อวยวตฺถตํ ทสฺเสติ ‘‘ตตฺถา’’ติอาทินาฯ อปฺปเมว ปริโต สมนฺตโต ขณฺฑิตตฺตา ปริตฺตํ นามาติ อาห ‘‘อปฺปมตฺตกนฺติ ปริตฺตสฺส นาม’’นฺติฯ มตฺตา วุจฺจติ ปมาณํ มียเต ปริมียเตติ กตฺวาฯ สมาสนฺตกกาเรน อปฺปมตฺตกํ ยถา ‘‘พหุปุตฺตโก’’ติ, เอวํ โอรมตฺตเกปิฯ เอเตเนว ‘‘อปฺปา มตฺตา อปฺปมตฺตา, สา เอตสฺสาติ อปฺปมตฺตก’’นฺติอาทินา กปจฺจยสฺส สาตฺถกตมฺปิ ทสฺเสติ อตฺถโต อภินฺนตฺตาฯ มตฺตกสทฺทสฺส อนตฺถกภาวโต สีลเมว สีลมตฺตกํฯ อนตฺถกภาโวติ จ สกตฺถตา ปุริมปทตฺเถเยว ปวตฺตนโตฯ น หิ สทฺทา เกวลํ อนตฺถกา ภวนฺตีติ อกฺขรจินฺตกาฯ นนุ จ ภควโต ปารมิตานุภาเวน นิรตฺถกเมกกฺขรมฺปิ มุขวรํ นาโรหติ, สกลญฺจ ปริยตฺติสาสนํ ปเท ปเท จตุสจฺจปฺปกาสนนฺติ วุตฺตํ, กถํ ตสฺส อนตฺถกตา สมฺภวตีติ? สจฺจํ, ตมฺปิ ปทนฺตราภิหิตสฺส อตฺถสฺส วิเสสนวเสน ตทภิหิตํ อตฺถํ วทติ เอว, โส ปน อตฺโถ วินาปิ เตน ปทนฺตเรเนว สกฺกา วิญฺญาตุนฺติ อนตฺถกมิจฺเจว วุตฺตนฺติฯ นนุ อโวจุมฺห ‘‘อนตฺถกภาโว…เป.… ปวตฺตนโต’’ติฯ อปิจ วิเนยฺยชฺฌาสยานุรูปวเสน ภควโต เทสนา ปวตฺตติ, วิเนยฺยา จ อนาทิมติสํสาเร โลกิเยสุเยว สทฺเทสุ ปริภาวิตจิตฺตา, โลเก จ อสติปิ อตฺถนฺตราวโพเธ วาจาสิลิฏฺฐตาทิวเสน สทฺทปโยโค ทิสฺสติ ‘‘ลพฺภติ ปลพฺภติ, ขญฺชติ นิขญฺชติ, อาคจฺฉติ ปจฺจาคจฺฉตี’’ติอาทินาฯ