อุทเกน ปเทสญฺญุนา อตฺตโน ปญฺญาเวยฺยตฺติยตํ ทสฺเสตุํ อนิยฺยานิเก อตฺเถ ปยุตฺตํ ปเหฬิกสทิสํ วจนํ, ภควตา อตฺตโน สพฺพญฺญุตาย นิยฺยานิเก อตฺเถ โยเชตฺวา ทสฺเสตุํ ‘‘อุทโก สุท’’นฺติอาทิ วุตฺตนฺติ ตํ ทสฺเสตุํ ‘‘โส กิรา’’ติอาทิมาหฯ

สงฺคายิตพฺพธมฺมาทิวณฺณนา

[177] สงฺคมฺม สมาคมฺมาติ ตสฺมิํเยว ฐาเน ลพฺภมานานํ คติวเสน สงฺคมฺม ฐานนฺตรโต ปกฺโกสเนน สมาคตานํ วเสน สมาคมฺมฯ เตนาห ‘‘สงฺคนฺตฺวา สมาคนฺตฺวา’’ติฯ อตฺเถน อตฺถนฺติ ปทนฺตเร อาคตอตฺเถน สห ตตฺถ ตตฺถ อาคตมตฺถํฯ พฺยญฺชเนน พฺยญฺชนนฺติ เอตฺถาปิ เอเสว นโยฯ สมาเนนฺเตหีติ สมานํ กโรนฺเตหิ, โอปมฺมํ วา อาเนนฺเตหิฯ สงฺคายิตพฺพนฺติ สมฺมเทว คายิตพฺพํ กเถตพฺพํ, ตํ ปน สงฺคายนํ วาจนามคฺโคติ อาห ‘‘วาเจตพฺพ’’นฺติฯ

[178] ตสฺส วา ภาสิเตติ ตสฺส ภิกฺขุโน ภาสิเต อตฺเถ เจว พฺยญฺชเน จฯ อตฺถมิจฺฉาคหณโรปนานิ ยถา โหนฺติ, ตํ ทสฺเสตุํ ‘‘จตฺตาโร สติปฏฺฐานา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ อารมฺมณํ ‘‘สติปฏฺฐาน’’นฺติ คณฺหาติ, น สติเยว ‘‘สติปฏฺฐาน’’นฺติฯ ‘‘สติปฏฺฐานานี’’ติ พฺยญฺชนํ โรเปติ ตสฺมิํ อตฺเถ, น ‘‘สติปฏฺฐานา’’ติฯ อุปปนฺนตรานีติ ยุตฺตตรานิฯ อลฺลีนตรานีติ สิลิฏฺฐตรานิฯ ยา เจวาติ ลิงฺควิปลฺลาเสน วุตฺตํ, วิภตฺติโลเปน วาฯ ปุน ยา เจวาติ ลิงฺควิปลฺลาเสเนว นิทฺเทโสฯ เนว อุสฺสาเทตพฺโพติ น อุกฺกํเสตพฺโพ วิรชฺฌิตฺวา วุตฺตตฺตาฯ น อปสาเทตพฺโพติ น สนฺตชฺเชตพฺโพ วิวาทปริหรณตฺถํฯ ธารณตฺถนฺติ อุปธารณตฺถํ สลฺลกฺขณตฺถํฯ

[181] อตฺเถน อุเปตนฺติ อวิปรีเตน อตฺเถน อุเปตํ ตํ ‘‘อยเมตฺถ อตฺโถ’’ติ อุเปจฺจ ปฏิชานิตฺวา ฐิตํฯ ตถารูโป จ ตสฺส พุชฺฌิตา นาม โหตีติ อาห ‘‘อตฺถสฺส วิญฺญาตาร’’นฺติฯ เอวเมตํ ภิกฺขุํ ปสํสถาติ วุตฺตนเยน ธมฺมภาณกํ อมุํ ภิกฺขุํ ‘‘เอวํ ลาภา โน อาวุโส’’ติอาทิอากาเรน ปสํสถฯ อิทานิสฺส ปสํสภาวํ ทสฺเสตุํ ‘‘เอโส หี’’ติอาทิ วุตฺตํฯ