อจฺฉริยอพฺภุตวณฺณนา

[162] อุทายีติ นามํ, มหาสรีรตาย ปน เถโร มหาอุทายีติ ปญฺญายิตฺถ, ยสฺส วเสน วินเย นิสีทนสฺส ทสา อนุญฺญาตาฯ ปญฺจวณฺณาติ ขุทฺทิกาทิเภทโต ปญฺจปฺปการาฯ ปีติสมุฏฺฐาเนหิ ปณีตรูเปหิ อติพฺยาปิตเทโห ‘‘นิรนฺตรํ ปีติยา ผุฏสรีโร’’ติ วุตฺโต, ตโต เอวสฺสา ปริยายโต ผรณลกฺขณมฺปิ วุตฺตํฯ อปฺป-สทฺโท ‘‘อปฺปกสิเรเนวา’’ติอาทีสุ (สํ. นิ. 1.101; 5.158; อ. นิ. 7.71) วิย อิธ อภาวตฺโถติ อาห ‘‘อปฺปิจฺฉตาติ นิตฺตณฺหตา’’ติฯ ตีหากาเรหีติ ยถาลาภยถาพลยถาสารุปฺปปฺปกาเรหิฯ

น น กเถติ กเถติเยวฯ จีวราทิเหตุนฺติ จีวรุปฺปาทาทิเหตุภูตํ ปยุตฺตกถํ น กเถติฯ เวเนยฺยวเสนาติ วิเนตพฺพปุคฺคลวเสนฯ กเถติ ‘‘เอวมยํ วินยํ อุปคจฺฉตี’’ติฯ ‘‘สพฺพาภิภู สพฺพวิทูหมสฺมี’’ติอาทิกา (ม. นิ. 1.285; 2.341; มหาว. 11; กถา. 405; ธ. ป. 353) คาถาปิ ‘‘ทสพลสมนฺนาคโต, ภิกฺขเว, ตถาคโต’’ติอาทิกา (สํ. นิ. 2.21, 22) สุตฺตนฺตาปิฯ

[163] อภิกฺขณนฺติ อภิณฺหํฯ นิคฺคาถกตฺตา, ปุจฺฉนวิสฺสชฺชนวเสน ปวตฺติตตฺตา จ ‘‘เวยฺยากรณ’’นฺติ วุตฺตํฯ เสสํ สพฺพํ สุวิญฺเญยฺยํ เอวาติฯ

สมฺปสาทนียสุตฺตวณฺณนาย ลีนตฺถปฺปกาสนาฯ

6. ปาสาทิกสุตฺตวณฺณนา

นิคณฺฐนาฏปุตฺตกาลงฺกิริยวณฺณนา

[164] ลกฺขสฺส สรเวธํ อวิรชฺฌิตฺวาน วิชฺฌนวิธิํ ชานนฺตีติ เวธญฺญาฯ เตนาห ‘‘ธนุมฺหิ กตสิกฺขา’’ติฯ สิปฺปํ อุคฺคหณตฺถายาติ ธนุสิปฺปาทิสิปฺปสฺส อุคฺคหณตฺถายฯ มชฺฌิเมน ปมาเณน สรปาตโยคฺยตาวเสน กตตฺตา ทีฆปาสาโทฯ

สมฺปติ กาลํ กโตติ อจิรกาลํ กโตฯ ทฺเวธิกชาตาติ ชาตทฺเวธิกา สญฺชาตเภทาฯ ทฺเวชฺฌชาตาติ ทุวิธภาวปฺปตฺตาฯ ภณฺฑนฺติ ปริภาสนฺติ เอเตนาติ ภณฺฑนํ, วิรุทฺธจิตฺตํฯ ตนฺติ ภณฺฑนํฯ ‘‘อิทํ นหานาทิ น กตฺตพฺพ’’นฺติ ปญฺญตฺตวตฺตํ ปณฺณตฺติฯ ธมฺมวินยนฺติ ปาวจนํ สิทฺธนฺตํฯ วิชฺฌนฺตา มุขสตฺตีหิฯ สหิตํ เมติ มยฺหํ วจนํ สหิตํ สิลิฏฺฐํ ปุพฺพาปรสมฺพนฺธํ อตฺถยุตฺตํ การณยุตฺตํฯ เตนาห ‘‘อตฺถสํหิต’’นฺติฯ อธิจิณฺณนฺติ อาจิณฺณํฯ วิปราวตฺตนฺติ วิโรธทสฺสนวเสน ปราวตฺติตํ, ปราวตฺตํ ทูสิตนฺติ อตฺโถฯ เตนาห ‘‘จิรกาลวเสน ปคุณํ, ตํ มม วาทํ อาคมฺม นิวตฺต’’นฺติฯ ปริเยสมาโน วิจร ตตฺถ คนฺตฺวา สิกฺขาติ อตฺโถฯ สเจ สกฺโกสิ, อิทานิเยว มยา เวฐิตํ โทสํ นิพฺเพเฐหิฯ มรณเมวาติ อญฺญมญฺญฆาตนวเสน มรณเมวฯ นาฏปุตฺตสฺส อิเมติ นาฏปุตฺติยา, เต ปน ตสฺส สิสฺสาติ อาห ‘‘อนฺเตวาสิเกสู’’ติฯ ปุริมปฏิปตฺติโต ปฏินิวตฺตนํ ปฏิวานํ, ตํ รูปํ สภาโว เอเตสนฺติ ปฏิวานรูปาฯ เตนาห ‘‘นิวตฺตนสภาวา’’ติฯ กถนํ อตฺถสฺส อาจิกฺขนํฯ ปเวทนํ เหตุทาหรณานิ อาหริตฺวา โพธนํฯ เตนาห ‘‘ทุปฺปเวทิเตติ ทุวิญฺญาปิเต’’ติฯ น อุปสมาย สํวตฺตตีติ อนุปสมสํวตฺตนํ, ตเทว อนุปสมสํวตฺตนิกํ, ตสฺมิํฯ สมุสฺสิตํ หุตฺวา ปติฏฺฐาเหตุภาวโต ถูปํ, ปติฏฺฐาติ อาห ‘‘ภินฺนถูเปติ ภินฺนปติฏฺเฐ’’ติ, ถูโปติ วา ธมฺมสฺส นิยฺยานภาโว เวทิตพฺโพ อญฺเญ ธมฺเม อภิภุยฺย สมุสฺสิตฏฺเฐน, โส นิคณฺฐสฺส สมเยฯ