ติปิฏกอนฺตรธานกถาวณฺณนา

‘‘น นิวาริตา’’ติ วตฺวา ตตฺถ การณํ ทสฺเสตุํ ‘‘ตีณิ หี’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ปฏิปตฺติอนฺตรธาเนน สาสนสฺส โอสกฺกิตตฺตา อปรสฺส อุปฺปตฺติ ลทฺธาวสรา โหติฯ ปฏิปทาติ ปฏิเวธาวหา ปุพฺพภาคปฏิปทาฯ

‘‘ปริยตฺติ ปมาณ’’นฺติ วตฺวา ตมตฺถํ โพธิสตฺตํ นิทสฺสนํ กตฺวา ทสฺเสตุํ ‘‘ยถา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ตยิทํ หีนํ นิทสฺสนํ กตนฺติ ทฏฺฐพฺพํฯ นิยฺยานิกธมฺมสฺส หิ ฐิติํ ทสฺเสนฺโต อนิยฺยานิกธมฺมํ นิทสฺเสติฯ

มาติกาย อนฺตรหิตายาติ ‘‘โย ปน ภิกฺขู’’ติอาทิ (ปารา. 39, 44; ปาจิ. 45) นยปฺปวตฺตาย สิกฺขาปทปาฬิมาติกาย อนฺตรหิตายฯ นิทานุทฺเทสสงฺขาเต ปาติโมกฺเข, ปพฺพชฺชาอุปสมฺปทากมฺเมสุ จ สาสนํ ติฏฺฐติฯ ยถา วา ปาติโมกฺเข ธรนฺเต เอว ปพฺพชฺชา อุปสมฺปทา จ, เอวํ สติ เอว ตทุภเย ปาติโมกฺขํ ตทุภยาภาเว ปาติโมกฺขาภาวโตฯ ตสฺมา ตยิทํ ตยํ สาสนสฺส ฐิติเหตูติ อาห ‘‘ปาติโมกฺขปพฺพชฺชาอุปสมฺปทาสุ ฐิตาสุ สาสนํ ติฏฺฐตี’’ติฯ ยสฺมา วา อุปสมฺปทาธีนํ ปาติโมกฺขํ อนุปสมฺปนฺนสฺส อนิจฺฉิตตฺตา, อุปสมฺปทา จ ปพฺพชฺชาธีนา, ตสฺมา ปาติโมกฺเข, ตํ สิทฺธิยา สิทฺธาสุ ปพฺพชฺชุปสมฺปทาสุ จ สาสนํ ติฏฺฐติฯ โอสกฺกิตํ นามาติ ปจฺฉิมกปฏิเวธสีลเภททฺวยํ เอกโต กตฺวา ตโต ปรํ วินฏฺฐํ นาม โหติ, ปจฺฉิมกปฏิเวธโต ปรํ ปฏิเวธสาสนํ, ปจฺฉิมกสีลเภทโต ปรํ ปฏิปตฺติสาสนํ วินฏฺฐํ นาม โหตีติ อตฺโถฯ

สาสนอนฺตรหิตวณฺณนา

เอเตน กามํ ‘‘สาสนฏฺฐิติยา ปริยตฺติ ปมาณ’’นฺติ วุตฺตํ, ปริยตฺติ ปน ปฏิปตฺติเหตุกาติ ปฏิปตฺติยา อสติ สา อปฺปติฏฺฐา โหติ ปฏิเวโธ วิย, ตสฺมา ปฏิปตฺติอนฺตรธานํ สาสโนสกฺกนสฺส วิเสสการณนฺติ ทสฺเสตฺวา ตยิทํ สาสโนสกฺกนํ ธาตุปรินิพฺพาโนสานนฺติ ทสฺเสตุํ ‘‘ตีณิ ปรินิพฺพานานี’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ธาตูนํ สนฺนิปาตนาทิ พุทฺธานํ อธิฏฺฐาเนเนวาติ เวทิตพฺพํฯ