ปุคฺคลปณฺณตฺติเทสนาวณฺณนา

[150] ปุคฺคลปณฺณตฺตีสูติ ปุคฺคลานํ ปญฺญาปเนสุฯ คุณวิเสสวเสน อญฺญมญฺญํ อสงฺกรโต ฐปเนสุฯ โลกโวหารวเสนาติ โลกสมฺมุติวเสนฯ โลกโวหาโร เหส, ยทิทํ ‘‘สตฺโต ปุคฺคโล’’ติอาทิฯ รูปาทีสุ สตฺตวิสตฺตตาย สตฺโตฯ ตสฺส ตสฺส สตฺตนิกายสฺส ปูรณโต คลนโต, มรณวเสน ปตนโต จ ปุคฺคโลฯ สนฺตติยา นยนโต นโรฯ อตฺตภาวสฺส โปสนโต โปโสฯ เอวํ ปญฺญาเปตพฺพาสุ โวหริตพฺพาสุฯ ‘‘สพฺพเมตํ ปุคฺคโล’’ติ อิมิสฺสา สาธารณปญฺญตฺติยา วิภาวนวเสน วุตฺตํ, น อิธาธิปฺเปตอสาธารณปญฺญตฺติยา, ตสฺมา โลกปญฺญตฺตีสูติ สตฺตโลกคตปญฺญตฺตีสุฯ อนุตฺตโร โหติ อนญฺญสาธารณตฺตา ตสฺส ปญฺญาปนสฺสฯ

ทฺวีหิ ภาเคหีติ การเณ, นิสฺสกฺเก เจตํ ปุถุวจนํ, อาวุตฺติอาทิวเสน จายมตฺโถ เวทิตพฺโพติ อาห ‘‘อรูปสมาปตฺติยา’’ติอาทิ, เอเตน ‘‘สมาปตฺติยา วิกฺขมฺภนวิโมกฺเขน, มคฺเคน สมุจฺเฉทวิโมกฺเขน วิมุตฺตตฺตา อุภโตภาควิมุตฺโต’’ติ เอวํ ปวตฺโต ติปิฏกจูฬนาคตฺเถรวาโท, ‘‘นามกายโต, รูปกายโต จ วิมุตฺตตฺตา อุภโตภาควิมุตฺโต’’ติ เอวํ ปวตฺโต ติปิฏกมหาธมฺมรกฺขิตตฺเถรวาโท, ‘‘สมาปตฺติยา วิกฺขมฺภนวิโมกฺเขน เอกวารํ วิมุตฺโตว มคฺเคน สมุจฺเฉทวิโมกฺเขน เอกวารํ วิมุตฺตตฺตา อุภโตภาควิมุตฺโต’’ติ เอวํ ปวตฺโต ติปิฏกจูฬาภยตฺเถรวาโท จาติ อิเมสํ ติณฺณมฺปิ เถรวาทานํ เอกชฺฌํ สงฺคโห กโตติ ทฏฺฐพฺพํฯ วิมุตฺโตติ กิเลเสหิ วิมุตฺโต, กิเลสวิกฺขมฺภนสมุจฺเฉทเนหิ วา กายทฺวยโต วิมุตฺโตติ อตฺโถฯ อรูปสมาปตฺตีนนฺติ นิทฺธารเณ สามิวจนํฯ อรหตฺตปฺปตฺตอนาคามิโนติ ภูตปุพฺพคติยา วุตฺตํฯ น หิ อรหตฺตปฺปตฺโต อนาคามี นาม โหติฯ ปาฬีติ ปุคฺคลปญฺญตฺติปาฬิฯ อฏฺฐ วิโมกฺเข กาเยน ผุสิตฺวาติ อฏฺฐ สมาปตฺติโย สหชาตนามกาเยน ปฏิลภิตฺวาฯ ปญฺญาย จสฺส ทิสฺวา อาสวา ปริกฺขีณา โหนฺตีติ วิปสฺสนาปญฺญาย สงฺขารคตํ, มคฺคปญฺญาย จตฺตาริ สจฺจานิ ปสฺสิตฺวา จตฺตาโรปิ อาสวา ปริกฺขีณา โหนฺติฯ ทิสฺวาติ ทสฺสนเหตุฯ