สิเนรุสฺส, จกฺกวาฬสฺส จ ยํ ฐานํ เวมชฺฌํ, ตสฺส, สิเนรุสฺส จ ยํ ฐานํ เวมชฺฌํ, เตน คจฺฉนฺตา ‘‘สิเนรุสมีเปน วิจรนฺตี’’ติ วุตฺตา, น สิเนรุสฺส อคฺคาฬินฺทอลฺลีนาฯ จกฺกวาฬสมีเปน จริตฺวาติ เอตฺถาปิ เอเสว นโยฯ มชฺเฌนาติ สิเนรุสฺส, จกฺกวาฬสฺส จ อุชุกํ เวมชฺเฌน มคฺเคนฯ จิตฺรมาเส มชฺเฌนาติ เอตฺถาปิ เอเสว นโยฯ

เอกปฺปหาเรนาติ เอกเวลาย, เอเกเนว วา อตฺตโน เอกปฺปหาเรนฯ มชฺฌนฺหิโกติ ฐิตมชฺฌนฺหิโก กาโล โหติฯ ตทา หิ สูริยมณฺฑลํ อุคฺคจฺฉนฺตํ หุตฺวาปิ อิมสฺมิํ ทีเป ฐิตสฺส อุปฑฺฒเมว ทิสฺสติ, อุตฺตรกุรูสุ ฐิตสฺส โอคจฺฉนฺตํ หุตฺวาฯ เอวญฺหิ เอกเวลายเมว ตีสุ ทีเปสุ อาโลกกรณํฯ

เยสุ กตฺติกาทินกฺขตฺตสมญฺญา, ตานิปิ ตารกรูปานิ เยวาติ วุตฺตํ ‘‘เสสตารกรูปานิ จา’’ติ, นกฺขตฺตสญฺญิตตารกรูปโต อวสิฏฺฐตารกรูปานีติ อตฺโถฯ อุภยานิปิ ตานิ เทวตานํ วสนกวิมานานีติ เวทิตพฺพานิฯ รา-สทฺโท ติยติ ฉิชฺชติ เอตฺถาติ รตฺติ, สตฺตานํ สทฺทสฺส วูปสมนกาโลติ อตฺโถฯ ทิพฺพนฺติ สตฺตา กีฬนฺติ โชตนฺติ เอตฺถาติ ทิวาฯ สตฺตานํ อายุํ มินนฺโต วิย สิยติ อนฺตํ กโรตีติ มาโสฯ ตํ ตํ กิริยํ อรติ วตฺเตตีติ อุตุฯ ตํ ตํ สตฺตํ, ธมฺมปฺปวตฺติญฺจ สงฺคมฺม วทนฺโต วิย สรติ วตฺเตตีติ สํวจฺฉโรฯ

[122] วิวชฺชนํ วิวชฺโช, โส เอว เววชฺชํ, วณฺณสฺส เววชฺชํ วณฺณเววชฺชํ, วณฺณสมฺปตฺติยา วิคโม, ตสฺส ปน อตฺถิตา ‘‘วณฺณเววชฺชตา’’ติ วุตฺตาฯ เตนาห ‘‘วิวชฺชภาโว’’ติฯ เตสนฺติ วณฺณวนฺตานํ สตฺตานํฯ อติมานปฺปจฺจยาติ ทุพฺพณฺณวมฺภนวเสน อติกฺกมฺม อตฺตโน วณฺณํ ปฏิจฺจ มานปจฺจยา, มานสมฺปคฺคณฺหนนิมิตฺตนฺติ อตฺโถฯ สาติสโย รโส เอติสฺสา อตฺถีติ รสาติ ลทฺธมานาย, อนุภาสิํสูติ อนุโรธวเสน ภาสิํสุฯ โลกุปฺปตฺติวํสกถนฺติ โลกุปฺปตฺติวํสชํ ปเวณีกถํ, อาทิกาเล อุปฺปนฺนํ ปเวณีอาคตกถนฺติ อตฺโถฯ ‘‘อนุปตนฺตี’’ติปิ ปาโฐ, โส เอวตฺโถฯ

ภูมิปปฺปฏกปาตุภาวาทิวณฺณนา

[123] เอทิโส หุตฺวาติ อหิจฺฉตฺตกสทิโส หุตฺวาฯ