จนฺทิมสูริยาทิปาตุภาววณฺณนา

[121] อาลุปฺปการกนฺติ เอตฺถ อาโลปปริยาโย อาลุปฺป-สทฺโทติ อาห ‘‘อาโลปํ กตฺวา’’ติฯ ปจฺจกฺขภูตานมฺปิ จนฺทิมสูริยานํ ปวตฺติยํ โลกิยานํ สมฺโมโห โหติ, ตํ วิธมิตุํ ‘‘โก ปน เตส’’นฺติอาทินา อฏฺฐ ปญฺหาวิสฺสชฺชนานิ คหิตานิฯ ตตฺถ เตสนฺติ จนฺทิมสูริยานํฯ กสฺมินฺติ กสฺมิํ ฐาเนฯ ‘‘โก อุปรี’’ติ เอเตเนว โก เหฏฺฐาติ อยมตฺโถ วุตฺโตเยวฯ ตถา ‘‘โก สีฆํ คจฺฉตี’’ติ อิมินา โก สณิกํ คจฺฉตีติ อยมฺปิ อตฺโถ วุตฺโตเยวฯ วีถิโยติ คมนวีถิโยฯ เอกโตติ เอกสฺมิํ ขเณ ปาตุภวนฺติฯ สูริยมณฺฑเล ปน อตฺถงฺคเต จนฺทมณฺฑลํ ปญฺญายิตฺถฯ ฉนฺทํ ญตฺวา วาติ รุจิํ ญตฺวา วิยฯ

อุภยนฺติ อนฺโต, พหิ จฯ

อุชุกนฺติ อายามโต, วิตฺถารโต, อุพฺเพธโต จฯ ปริมณฺฑลโตติ ปริกฺเขปโตฯ

อุชุกํ สณิกํ คจฺฉติ อมาวาสิยํ สูริเยน สทฺธิํ คจฺฉนฺโต ทิวเส ทิวเส โถกํ โถกํ โอหียนฺโต ปุณฺณมาสิยํ อุปฑฺฒมคฺคเมว โอหียนโตฯ ติริยํ สีฆํ คจฺฉติ เอกสฺมิมฺปิ มาเส กทาจิ ทกฺขิณโต, กทาจิ อุตฺตรโต ทสฺสนโตฯ ‘‘ทฺวีสุ ปสฺเสสู’’ติ อิทํ เยภุยฺยวเสน วุตฺตํฯ จนฺทสฺส ปุรโต, ปจฺฉโต, สมญฺจ ตารกา คจฺฉนฺติเยวฯ อตฺตโน ฐานนฺติ อตฺตโน คมนฏฺฐานํฯ น วิชหนฺติ อตฺตโน วีถิยาว คจฺฉนโตฯ สูริยสฺส อุชุกํ คมนสฺส สีฆตา จนฺทสฺส คมนํ อุปาทาย เวทิตพฺพาฯ ติริยํ คมนํ ทกฺขิณทิสโต อุตฺตรทิสาย, อุตฺตรทิสโต จ ทกฺขิณทิสาย คมนํ ทนฺธํ ฉหิ ฉหิ มาเสหิ อิชฺฌนโตฯ โสติ สูริโยฯ กาฬปกฺขอุโปสถโตติ กาฬปกฺเข อุโปสเถ จนฺเทน สเหว คนฺตฺวา ตโต ปรํฯ ปาฏิปททิวเสติ สุกฺกปกฺขปาฏิปททิวเสฯ โอหาย คจฺฉติ อตฺตโน สีฆคามิตาย, ตสฺส จ ทนฺธคามิตายฯ เลขา วิย ปญฺญายติ ปจฺฉิมทิสายํฯ ยาว อุโปสถทิวสาติ ยาว สุกฺกปกฺขอุโปสถทิวสาฯ ‘‘จนฺโท อนุกฺกเมน วฑฺฒิตฺวา’’ติ อิทํ อุปริภาคโต ปติตสูริยาโลกตาย เหฏฺฐโต ปวตฺตาย สูริยสฺส ทูรภาเวน ทิวเส ทิวเส อนุกฺกเมน ปริหายมานาย อตฺตโน ฉายาย วเสน อนุกฺกเมน จนฺทมณฺฑลปฺปเทสสฺส วฑฺฒมานสฺส วิย ทิสฺสมานตาย วุตฺตํ, ตสฺมา อนุกฺกเมน วฑฺฒิตฺวา วิยฯ อุโปสถทิวเส ปุณฺณมายํ ปริปุณฺโณ โหติ, ปริปุณฺณมณฺฑโล หุตฺวา ทิสฺสตีติ อตฺโถฯ ธาวิตฺวา คณฺหาติ จนฺทสฺส ทนฺธคติตาย, อตฺตโน จ สีฆคติตายฯ