ปุตฺตปฺปฏิลาภตฺถายาติ ‘‘เอวํ มยํ เปตฺติกํ อิณํ โสเธสฺสามา’’ติ ลทฺธิยํ ฐตฺวา ปุตฺตปฺปฏิลาภายฯ อยญฺเหตฺถ ธมฺมิกานํ พฺราหฺมณานํ อชฺฌาสโยฯ สญฺชาตปุปฺผาติ รชสฺสลาฯ อิตฺถีนญฺหิ กุมาริภาวปฺปตฺติโต ปฏฺฐาย ปจฺฉิมวยโต โอรํ อสติ วิพนฺเธ อฏฺฐเม อฏฺฐเม สตฺตาเห คพฺภาสยสญฺญิเต ตติเย อาวตฺเต กติปยา โลหิตปีฬกา สณฺฐหิตฺวา อคฺคหิตปุปฺผา เอว ภิชฺชนฺติ, ตโต โลหิตํ ปคฺฆรติ, ตตฺถ อุตุสมญฺญา, ปุปฺผสมญฺญา จฯ เนสนฺติ พฺราหฺมณานํฯ สจฺจวจนํ สิยาติ ‘‘พฺรหฺมุโน ปุตฺตา’’ติอาทิวจนํ สจฺจํ ยทิ สิยา, พฺราหฺมณีนํ…เป.… มุขํ ภเวยฺย, น เจตํ อตฺถิฯ

จตุวณฺณสุทฺธิวณฺณนา

[115] มุขจฺเฉทกวาทนฺติ ‘‘พฺราหฺมณา มหาพฺรหฺมุโน มุขโต ชาตา’’ติ วาทสฺส เฉทกวาทํฯ อริยภาเว อสมตฺถาติ อนริยภาวาวหาฯ ปกติกาฬกาติ สภาเวเนว น สุทฺธาฯ กณฺโหติ กิลิฏฺโฐ อุปตาปโกฯ เตนาห ‘‘ทุกฺโขติ อตฺโถ’’ติฯ

สุกฺกภาโว นาม ปริสุทฺธตาติ อาห ‘‘นิกฺกิเลสภาเวน ปณฺฑรา’’ติฯ สุกฺโกติ น กิลิฏฺโฐ อนุปตาปโกติ วุตฺตํ ‘‘สุโขติ อตฺโถ’’ติฯ

[116] อุภยโวกิณฺเณติ วจนวิปลฺลาเสน วุตฺตนฺติ อาห ‘‘อุภเยสุ โวกิณฺเณสู’’ติฯ มิสฺสีภูเตสูติ ‘‘กทาจิ กณฺหา ธมฺมา, กทาจิ สุกฺกา ธมฺมา’’ติ เอวํ เอกสฺมิํ สนฺตาเน, เอกสฺมิํเยว จ อตฺตภาเว ปวตฺติยา มิสฺสีภูเตสุ, น ปน เอกชฺฌํ ปวตฺติยาฯ เอตฺถาติ อนนฺตรวุตฺตธมฺมาว อนฺวาธิฏฺฐาติ อาห ‘‘กณฺหสุกฺกธมฺเมสู’’ติฯ ยสฺมา จ เต พฺราหฺมณา น เจว เต ธมฺเม อติกฺกนฺตา, ยาย จ ปฏิปทาย อติกฺกเมยฺยุํ, สาปิ เตสํ ปฏิปทา นตฺถิ, ตสฺมา วุตฺตํ ‘‘วตฺตมานาปี’’ติฯ นานุชานนฺติ อยถาภุจฺจวาทภาวโตฯ อนุชานนญฺจ นาม อพฺภนุโมทนนฺติ ตทภาวํ ทสฺเสนฺเตน ‘‘นานุโมทนฺติ, น ปสํสนฺตี’’ติ วุตฺตํฯ จตุนฺนํ วณฺณานนฺติ นิทฺธารเณ สามิวจนํฯ เตสนฺติ ปน สมฺพนฺเธปิ วา สามิวจนํฯ