รุกฺเขหิ คหนนฺติ รุกฺเขหิ นิรนฺตรนิจิเตหิ คหนภูตํ ฯ นทีวิทุคฺคนฺติ ฉินฺนตฏาหิ นทีหิ โอรโต, ปารโต จ วิทุคฺคํฯ เตนาห ‘‘นทีน’’นฺติอาทิฯ ปพฺพเตหิ วิสมํ ปพฺพตนฺตรํฯ ปพฺพเตสุ วา ฉินฺนตเฏสุ ทุราโรหํ วิสมฏฺฐานํฯ สภาเคติ ชีวนวเสน สมานภาเค สทิเส กริสฺสนฺติฯ

อายุวณฺณาทิวฑฺฒนกถาวณฺณนา

[105] อายตนฺติ วา ทีฆํ จิรกาลิกํฯ มรณวเสน หิ ญาติกฺขโย อายโต อปุนราวตฺตนโต, น ราชภยาทินา อุกฺกมนวเสน ปุนราวตฺติยาปิ ตสฺส ลพฺภนโตฯ โอสกฺเกยฺยามาติ โอรเมยฺยามฯ วิรมณมฺปิ อตฺถโต ปชหนเมว ปริจฺจชนภาวโตติ อาห ‘‘ปชเหยฺยามาติ อตฺโถ’’ติฯ สีลคพฺเภ วฑฺฒิตตฺตาติ มาตุ, ปิตุ จ สีลวนฺตตาย ตทวยวภูเต คพฺเภ วฑฺฒิ ‘‘สีลคพฺเภ วฑฺฒิตา’’ติ วุตฺตา, เอเตน อุตุอาหารสฺส วิย ตทญฺญสฺสาปิ พาหิรสฺส ปจฺจยสฺส วเสน สตฺตสนฺตานสฺส วิเสสาธานํ โหตีติ ทสฺเสติฯ ยํ ปเนตฺถ วตฺตพฺพํ, ตํ พฺรหฺมชาลฏีกายํ (ที. นิ. ฏี. 1.7) วุตฺตเมวฯ เขตฺตวิสุทฺธิยาติ อธิฏฺฐานภูตวตฺถุวิสุทฺธิยาฯ นนุ จ ตํ วิเสสาธานํ ชายมานํ รูปสนฺตติยา เอว ภเวยฺยาติ? สจฺจเมตํ, รูปสนฺตติยา ปน ตถา อาหิตวิเสสาย อรูปสนฺตติปิ ลทฺธูปการา เอว โหติ ตปฺปฏิพทฺธวุตฺติภาวโตฯ ยถา กพฬีการาหาเรน อุปตฺถมฺภิเต รูปกาเย สพฺโพปิ อตฺตภาโว อนุคฺคหิโต เอว นาม โหติ, ยถา ปน รญฺโญ จกฺกวตฺติโน ปุญฺญวิเสสํ อุปนิสฺสาย ตสฺส อิตฺถิรตนาทีนํ อนญฺญสาธารณา เต เต วิเสสา สมฺภวนฺติ ตพฺภาเว ภาวโต, ตทภาเว จ อภาวโต, เอวเมว ตสฺมิํ กาเล มาตาปิตูนํ ยถาวุตฺตปุญฺญวิเสสํ อุปนิสฺสาย เตสํ ปุตฺตานํ ชายมานานํ ทีฆายุกตา เขตฺตวิสุทฺธิยาว โหตีติ เวทิตพฺพา สํเวคธมฺมฉนฺทาทิสมุปพฺรูหิตาย ตทา เตสํ กุสลเจตนาย ตถา อุฬารภาเวน สมุปฺปชฺชนโตฯ เอตฺถาติ อิมสฺมิํ มนุสฺสโลเก, ตตฺถาติ ยถาวุตฺตํ กุสลธมฺมํ สมาทาย วตฺตมาเน สตฺตนิกาเยฯ ตตฺเถวาติ ตสฺมิํเยว สตฺตนิกาเยฯ ‘‘อตฺตโนว สีลสมฺปตฺติยา’’ติ วุตฺตํ สสนฺตติปริยาปนฺนสฺส ธมฺมสฺส ตตฺถ วิเสสปฺปจฺจยภาวโตฯ เขตฺตวิสุทฺธิปิ ปน อิธาปิ ปฏิกฺขิปิตุํ น สกฺกาฯ