ทสธมฺมวณฺณนา

[360] (ฌ) นิชฺชรการณานีติ ปชหนการณานิฯ อิมสฺมิํ อภิญฺญาปเท มคฺโค กถียตีติ กตฺวา ‘‘อยํ เหฏฺฐา..เป.… ปุน คหิตา’’ติ วุตฺตํฯ ตถา หิ วกฺขติ ‘‘อิธ อภิญฺญาปเท มคฺโค กถิโต’’ (ที. นิ. อฏฺฐ. 3.360) กิญฺจาปิ นิชฺชิณฺณา มิจฺฉาทิฏฺฐีติ อาเนตฺวา สมฺพนฺธิตพฺพํฯ ยถา มิจฺฉาทิฏฺฐิ วิปสฺสนาย นิชฺชิณฺณาปิ น สมุจฺฉินฺนาติ สมุจฺเฉทปฺปหานทสฺสนตฺถํ ปุน คหิตา, เอวํ มิจฺฉาสงฺกปฺปาทโยปิ วิปสฺสนาย ปหีนาปิ อสมุจฺฉินฺนตาย อิธ ปุน คหิตาติ อยมตฺโถ ‘‘มิจฺฉาสงฺกปฺโป’’ติอาทีสุ สพฺพปเทสุ วตฺตพฺโพติ ทสฺเสติ ‘‘เอวํ สพฺพปเทสุ นโย เนตพฺโพ’’ติ อิมินาฯ

เอตฺถ จาติ ‘‘สมฺมาวิมุตฺติปจฺจยา จ อเนเก กุสลา ธมฺมา ภาวนาปาริปูริํ คจฺฉนฺตี’’ติ เอตสฺมิํ ปาฬิปเทฯ เอตฺถ จ สมุจฺเฉทวเสน, ปฏิปฺปสฺสทฺธิวเสน จ ปฏิปกฺขธมฺมา สมฺมเทว วิมุจฺจนํ สมฺมาวิมุตฺติ, ตปฺปจฺจยา จ มคฺคผเลสุ อฏฺฐ อินฺทฺริยานิ ภาวนาปาริปูริํ อุปคจฺฉนฺตีติ มคฺคสมฺปยุตฺตานิปิ สทฺธาทีนิ อินฺทฺริยานิ อุทฺธฏานิฯ มคฺควเสน หิ ผเลสุ ภาวนา ปาริปูรี นามาติฯ อภินนฺทนฏฺเฐนาติ อติวิย สิเนหนฏฺเฐนิทญฺหิฯ โสมนสฺสินฺทฺริยํ อุกฺกํสคตสาตสภาวํ สมฺปยุตฺตธมฺเม สิเนหนฺตํ เตเมนฺตํ วิย ปวตฺตติฯ ปวตฺตสนฺตติอาธิปเตยฺยฏฺเฐนาติ วิปากสนฺตานสฺส ชีวเน อธิปติภาเวนฯ ‘‘เอว’’นฺติอาทิ วุตฺตสฺเสว อตฺถสฺส นิคมนํฯ

อทฺเธน สห ฉฏฺฐานิ ปญฺหสตานิ, ปญฺญาสาธิกานิ สห ปญฺหสตานีติ อตฺโถฯ

เอตฺถ จ อายสฺมา ธมฺมเสนาปติ ‘‘ทสสุ นาถกรณธมฺเมสุ ปติฏฺฐาย ทสกสิณายตนานิ ภาเวนฺโต ทสอายตนมุเขน ปริญฺญํ ปฏฺฐเปตฺวา ปริญฺเญยฺยธมฺเม ปริชานนฺโต ทสมิจฺฉตฺเต, ทสอกุสลกมฺมปเถ จ ปหาย ทสกุสลกมฺมปเถสุ จ อวฏฺฐิโต ทสสุ อริยาวาเสสุ อาวสิตุกาโม ทสสญฺญา อุปฺปาเทนฺโต ทสนิชฺชรวตฺถูนิ อภิญฺญาย ทสอเสกฺขธมฺเม อธิคจฺฉตี’’ติ เตสํ ภิกฺขูนํ โอวาทํ มตฺถกํ ปาเปนฺโต เทสนํ นิฏฺฐเปสิฯ ปโมทวเสน ปฏิคฺคณฺหนํ อภินนฺทนนฺติ อาห ‘‘สาธุ สาธูติ อภินนฺทนฺตา สิรสา สมฺปฏิจฺฉิํสู’’ติฯ ตาย อตฺตมนตายาติ ตาย ยถาเทสิตเทสนาคตาย ปหฏฺฐจิตฺตตาย, ตตฺถ ยถาลทฺธอตฺถเวทธมฺมเวเทหีติ อตฺโถฯ อิมเมว สุตฺตํ อาวชฺชมานาติ อิมสฺมิํ สุตฺเต ตตฺถ ตตฺถ อาคเต อภิญฺเญยฺยาทิเภเท ธมฺเม อภิชานนาทิวเสน สมนฺนาหรนฺตาฯ