เมนู

อริยวาสทสกวณฺณนา

[348] อริยานเมว วาสาติ อริยวาสา อนริยานํ ตาทิสานํ อสมฺภวโตฯ อริยาติ เจตฺถ อุกฺกฏฺฐนิทฺเทเสน ขีณาสวา คหิตา, เต จ ยสฺมา เตหิ สพฺพกาลํ อวิรหิตวาสา เอว, ตสฺมา วุตฺตํ ‘‘อริยา เอว วสิํสุ วสนฺติ วสิสฺสนฺตี’’ติฯ ตตฺถ วสิํสูติ นิสฺสาย วสิํสุฯ ปญฺจงฺควิปฺปหีนตฺตาทโย หิ อริยานํ อปสฺสยาฯ เตสุ ปญฺจงฺควิปฺปหานปจฺเจกสจฺจปโนทนเอสนาสมวยวิสฺสชฺชนานิ ‘‘สงฺขาเยกํ ปฏิเสวติ, อธิวาเสติ, ปริวชฺเชติ, วิโนเทตี’’ติ วุตฺเตสุ อปสฺเสเนสุ วิโนทนญฺจ มคฺคกิจฺจาเนว, อิตเร มคฺเคเนว สมิชฺฌนฺติฯ

ญาณาทโยติ ญาณญฺเจว ตํสมฺปยุตฺตธมฺมา จฯ เตนาห ‘‘ญาณนฺติ วุตฺเต’’ติอาทิฯ ตตฺถ วตฺตพฺพํ เหฏฺฐา วุตฺตเมวฯ

อารกฺขกิจฺจํ สาเธติ สติเวปุลฺลปฺปตฺตตฺตาฯ ‘‘จรโต’’ติอาทินา นิจฺจสมาทานํ ทสฺเสติ, ตํ วิกฺเขปาภาเวน ทฏฺฐพฺพํฯ

ปพฺพชฺชุปคตาติ ยํ กิญฺจิ ปพฺพชฺชํ อุปคตา, น สมิตปาปาฯ โภวาทิโนติ ชาติมตฺตพฺราหฺมเณ วทติฯ ปาเฏกฺกสจฺจานีติ เตหิ เตหิ ทิฏฺฐิคติเกหิ ปาฏิเยกฺกํ คหิตานิ ‘‘อิทเมว สจฺจ’’นฺติ (ม. นิ. 2.187, 203, 427; 3.27; อุทา. 55; เนตฺติ. 59) อภินิวิฏฺฐานิ ทิฏฺฐิสจฺจาทีนิฯ ทิฏฺฐิคตานิปิ หิ ‘‘อิทเมว สจฺจ’’นฺติ (ม. นิ. 2.187, 202, 427; 3.27, 29; เนตฺติ. 59) คหณํ อุปาทาย ‘‘สจฺจานี’’ติ โวหรียนฺติฯ เตนาห ‘‘อิทเมวา’’ติอาทิฯ นีหฏานีติ อตฺตโน สนฺตานโต นีหริตานิ อปนีตานิฯ คหิตคฺคหณสฺสาติ อริยมคฺคาธิคมโต ปุพฺเพ คหิตสฺส ทิฏฺฐิคาหสฺสฯ วิสฺสฏฺฐภาวเววจนานีติ อริยมคฺเคน สพฺพโส ปริจฺจาคภาวสฺส อธิวจนานิฯ

นตฺถิ เอตาสํ วโย เวกลฺยนฺติ อวยาติ อาห ‘‘อนูนา’’ติ, อนวเสสาติ อตฺโถฯ เอสนาติ เหฏฺฐา วุตฺตกาเมสนาทโยฯ

มคฺคสฺส กิจฺจนิปฺผตฺติ กถิตา ราคาทีนํ ปหีนภาวทีปนโตฯ

ปจฺจเวกฺขณาย ผลํ กถิตนฺติ ปจฺจเวกฺขณมุเขน อริยผลํ กถิตํฯ อธิคเต หิ อคฺคผเล สพฺพโส ราคาทีนํ อนุปฺปาทธมฺมตํ ปชานาติ, ตญฺจ ปชานนํ ปจฺจเวกฺขณญาณนฺติฯ

อเสกฺขธมฺมทสกวณฺณนา

ผลญฺจ เต สมฺปยุตฺตธมฺมา จาติ ผลสมฺปยุตฺตธมฺมา, อริยผลสภาวา สมฺปยุตฺตา ธมฺมาติ อตฺโถฯ ผลสมฺปยุตฺตธมฺมาติ ผลธมฺมา เจว ตํสมฺปยุตฺตธมฺมา จาติ เอวเมตฺถ อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ ทฺวีสุปิ ฐาเนสุ ปญฺญาว กถิตา สมฺมา ทสฺสนฏฺเฐน สมฺมาทิฏฺฐิ, สมฺมา ชานนฏฺเฐน สมฺมาญาณนฺติ จฯ อตฺถิ หิ ทสฺสนชานนานํ สวิสเย ปวตฺติอาการวิเสโส, สฺวายํ เหฏฺฐา ทสฺสิโต เอวฯ ผลสมาปตฺติธมฺมาติ ผลสมาปตฺติยํ ธมฺมา, ผลสมาปตฺติสหคตธมฺมาติ อตฺโถฯ อริยผลสมฺปยุตฺตธมฺมาปิ หิ สพฺพโส ปฏิปกฺขโต วิมุตฺตตํ อุปาทาย ‘‘วิมุตฺตี’’ติ วตฺตพฺพตํ ลภนฺติฯ เกนจิ ปน ยถา อเสกฺขา ผลปญฺญา ทสฺสนกิจฺจํ อุปาทาย ‘‘สมฺมาทิฏฺฐี’’ติ วุตฺตา, ชานนกิจฺจํ อุปาทาย ‘‘สมฺมาญาณ’’นฺติปิ วุตฺตา เอว; เอวํ อริยผลสมาธิ สมาทานฏฺฐํ อุปาทาย ‘‘สมฺมาสมาธี’’ติ วุตฺโต, วิมุจฺจนฏฺฐํ อุปาทาย ‘‘สมฺมาวิมุตฺตี’’ ติปิ วุตฺโตฯ เอวญฺจ กตฺวา ‘‘อนาสวํ เจโตวิมุตฺติ’’นฺติ ทุติยวิมุตฺติคฺคหณญฺจ สมตฺถิตํ โหตีติฯ

ทสกวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ปญฺหสโมธานวณฺณนา

สโมธาเนตพฺพาติ สมาหริตพฺพาฯ

[349] โอกปฺปนาติ พลวสทฺธาฯ อายติํ ภิกฺขูนํ อวิวาทเหตุภูตํ ตตฺถ ตตฺถ ภควตา เทสิตานํ อตฺถานํ สงฺคายนํ สงฺคีติ, ตสฺส จ การณํ อยํ สุตฺตเทสนา ตถา ปวตฺตตฺตาติ วุตฺตํ ‘‘สงฺคีติปริยายนฺติ สามคฺคิยา การณ’’นฺติฯ สมนุญฺโญ สตฺถา อโหสิ ‘‘ปฏิภาตุ ต,ํ สาริปุตฺต, ภิกฺขูนํ ธมฺมิํ กถา’’ติ อุสฺสาเหตฺวา อาทิโต ปฏฺฐาย ยาว ปริโยสานา สุณนฺโต, สา ปเนตฺถ ภควโต สมนุญฺญตา ‘‘สาธุ, สาธู’’ติ อนุโมทเนน ปากฏา ชาตาติ วุตฺตํ ‘‘อนุโมทเนน สมนุญฺโญ อโหสี’’ติฯ ชินภาสิโต นาม ชาโต, น สาวกภาสิโตฯ ยถา หิ ราชยุตฺเตหิ ลิขิตปณฺณํ ยาว ราชมุทฺทิกาย น ลญฺชิตํ โหติ, น ตาว ‘‘ราชปณฺณ’’นฺติ สงฺขฺยํ คจฺฉติ, ลญฺชิตมตฺตํ ปน ราชปณฺณํ นาม โหติฯ เอวเมว ‘‘สาธุ, สาธุ สาริปุตฺตา’’ติอาทิ อนุโมทนวจนสํสูจิตาย สมนุญฺญาสงฺขาตาย ชินวจนมุทฺทาย ลญฺชิตตฺตา อยํ สุตฺตนฺโต ชินภาสิโต นาม ชาโต อาหจฺจวจโนฯ ยํ ปเนตฺถ อตฺถโต น วิภตฺตํ, ตํ สุวิญฺเญยฺยเมวาติฯ

สงฺคีติสุตฺตวณฺณนาย ลีนตฺถปฺปกาสนาฯ