กุสลกมฺมปถทสกวณฺณนา

ปาณาติปาตา …เป.… เวทิตพฺพานิ โลกิยโลกุตฺตรมิสฺสกวเสเนตฺถ กุสลกมฺมปถานํ เทสิตตฺตาฯ เวรเหตุตาย เวรสญฺญิตํ ปาณาติปาตาทิปาปธมฺมํ มณติ ‘‘มยิ อิธ ฐิตาย กถํ อาคจฺฉสี’’ติ ตชฺชนฺตี วิย นีหรตีติ เวรมณี, วิรมติ เอตายาติ วา ‘‘วิรมณี’’ติ วตฺตพฺเพ นิรุตฺตินเยน ‘‘เวรมณี’’ติ วุตฺตํฯ สมาทานวเสน อุปฺปนฺนา วิรติ สมาทานวิรติฯ อสมาทินฺนสีลสฺส สมฺปตฺตโต ยถาอุปฏฺฐิตวีติกฺกมิตพฺพวตฺถุโต วิรติ สมฺปตฺตวิรติฯ กิเลสานํ สมุจฺฉินฺทนวเสน ปวตฺตา มคฺคสมฺปยุตฺตา วิรติ สมุจฺเฉทวิรติฯ กามญฺเจตฺถ ปาฬิยํ วิรติเยว อาคตา, สิกฺขาปทวิภงฺเค (วิภ. 703) ปน เจตนาปิ อาหริตฺวา ทสฺสิตาติ ตทุภยมฺปิ คณฺหนฺโต ‘‘เจตนาปิ วตฺตนฺติ วิรติโยปี’’ติ อาหฯ อนภิชฺฌา หิ มูลํ ปตฺวาติ กมฺมปถโกฏฺฐาเส ‘‘อนภิชฺฌา’’ติ วุตฺตธมฺโม มูลโต อโลโภ กุสลมูลํ โหตีติ เอวเมตฺถ อตฺโถ ทฏฺฐพฺโพฯ เสสปททฺวเยปิ เอเสว นโยฯ

ทุสฺสีลฺยารมฺมณา ตทารมฺมณชีวิตินฺทฺริยาทิอารมฺมณา กถํ ทุสฺสีลฺยานิ ปชหนฺตีติ ตํ ทสฺเสตุํ ‘‘ยถา ปนา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ปชหนฺตีติ เวทิตพฺพา ปาณาติปาตาทีหิ วิรมณวเสเนว ปวตฺตนโตฯ อถ ตทารมฺมณภาเว, น โส ตานิ ปชหติฯ น หิ ตเทว อารพฺภ ตํ ปชหิตุํ สกฺกา ตโต อวินิสฺสฏภาวโตฯ

อนภิชฺฌา…เป.… วิรมนฺตสฺสาติ อภิชฺฌํ ปชหนฺตสฺสาติ อตฺโถฯ น หิ มโนทุจฺจริตโต วิรติ อตฺถิ อนภิชฺฌาทีเหว ตปฺปหานสิทฺธิโตฯ