ปริโยสานนฺติ ผลวิเสสาวหตาย ผลทาย โกฏิ สิขาปฺปตฺติ, เทวโลเก จ ปวตฺติสิริวิภโวติ ปริโยสานํ ‘‘มนุสฺสโลเก’’ติ วิเสสิตํ, มนุสฺสโลกวเสเนว จายํ เทสนา อาคตาติฯ มคฺคผลนิพฺพานสมฺปตฺติ ปริโยสานนฺติ โยชนาฯ วิวฏฺฏคามิกุสลสฺส วิปากํ สุตฺตปริโยสาเน ทสฺสิสฺสติ ‘‘อถ โข, ภิกฺขเว, สงฺโข นาม ราชา’’ติอาทินา (ที. นิ. 3.108)ฯ

ทฬฺหเนมิจกฺกวตฺติราชกถาวณฺณนา

[81] อิธาติ อิมสฺมิํ ‘‘กุสลานํ, ภิกฺขเว, ธมฺมาน’’นฺติอาทินา (ที. นิ. 3.110) สุตฺตเทสนาย อารทฺธฏฺฐาเน วฏฺฏวิวฏฺฏคามิภาเวน สาธารเณ กุสลคฺคหเณฯ ตตฺถ วฏฺฏคามิกุสลานุสนฺธิวเสน ‘‘ภูตปุพฺพํ ภิกฺขเว’’ติ เทสนํ อารภิ, อารภนฺโต จ เทสิยมานมตฺตํ ฯ ธมฺมปฏิคฺคาหกานํ ภิกฺขูนํ สงฺเขปโต เอวํ ทีเปตฺวา อารภีติ ทสฺเสตุํ ‘‘ภิกฺขเว’’ติอาทิ วุตฺตํ, ปฐมํ ตถา อทีเปนฺโตปิ ภควา อตฺถโต ทีเปติ วิยาติ อธิปฺปาโยฯ

[82] อีสกมฺปีติ อปฺปมตฺตกมฺปิฯ อวสกฺกิตนฺติ โอคตภฏฺฐํฯ เนมิอภิมุขนฺติ เนมิปฺปเทสสฺส สมฺมุขาฯ พนฺธิํสุ จกฺกรตนสฺส โอสกฺกิตาโนสกฺกิตภาวํ ชานิตุํฯ ตเทตนฺติ ยถาวุตฺตฏฺฐานา จวนํฯ อติพลวโทเสติ รญฺโญ พลวติ อนตฺเถ อุปฏฺฐิเต สติฯ

อปฺปมตฺโตติ รญฺโญ อาณาย ปมาทํ อกโรนฺโตฯ

เอกสมุทฺทปริยนฺตเมวาติ ชมฺพุทีปเมว สนฺธาย วทติฯ โส อุตฺตรโต อสฺสกณฺณปพฺพเตน ปริจฺฉินฺนํ หุตฺวา อตฺตานํ ปริกฺขิปิตฺวา ฐิตเอกสมุทฺทปริยนฺโตฯ ปุญฺญิทฺธิวเสนาติ จกฺกวตฺติภาวาวหาย ปุญฺญิทฺธิยา วเสนฯ

[83] เอวํ กตฺวาติ กาสายานิ วตฺถานิ อจฺฉาเทตฺวาฯ สุกตํ กมฺมนฺติ ทสกุสลกมฺมปถเมว วทติฯ

‘‘ทสวิธํ, ทฺวาทสวิธ’’นฺติ จ วุตฺตวิภาโค ปรโต อาคมิสฺสติฯ ปูเรนฺเตเนวาติ ปูเรตฺวา ฐิเตเนวฯ นิทฺโทเสติ จกฺกวตฺติวตฺตสฺส ปฏิปกฺขภูตานํ โทสานํ อปคมเน นิทฺโทเสฯ จกฺกวตฺตีนํ วตฺเตติ จกฺกวตฺติราชูหิ วตฺติตพฺพวตฺเตฯ ภาวินิ ภูเต วิย หิ อุปจาโร ยถา ‘‘อคมา ราชคหํ พุทฺโธ’’ติ (สุ. นิ. 410)ฯ อธิคตจกฺกวตฺติภาวาปิ หิ เต ตตฺถ วตฺตนฺเตวาติ ตถา วุตฺตํฯ