ลาภคฺคหเณน เจตฺถ ตพฺพิสโย อนุโรโธ คหิโต, อลาภคฺคหเณน วิโรโธฯ ยสฺมา โลหิเต สติ ตทุปฆาตวเสน ปุพฺโพ วิย อนุโรเธ สติ วิโรโธ ลทฺธาวสโร เอว โหติ, ตสฺมา วุตฺตํ ‘‘ลาเภ อาคเต อลาโภ อาคโต เอวา’’ติฯ เอส นโย ยสาทีสุปิฯ

อฏฺฐกวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

นวกวณฺณนา

[340] วสติ ตตฺถ ผลํ ตนฺนิมิตฺตกตาย ปวตฺตตีติ วตฺถุ, การณนฺติ วุตฺโตวายมตฺโถฯ เตนาห ‘‘อาฆาตวตฺถูนีติ อาฆาตการณานี’’ติฯ โกโป นามายํ ยสฺมิํ วตฺถุสฺมิํ อุปฺปชฺชติ, น ตตฺถ เอกวารเมว อุปฺปชฺชติ, อถ โข ปุนปิ อุปฺปชฺชเตวาติ วุตฺตํ ‘‘พนฺธตี’’ติฯ อถ วา โย ปจฺจยวิเสเสน อุปฺปชฺชมาโน อาฆาโต สวิสเย พทฺโธ วิย น วิคจฺฉติ, ปุนปิ อุปฺปชฺเชยฺเยว, ตํ สนฺธายาห ‘‘อาฆาตํ พนฺธตี’’ติฯ ตํ ปนสฺส ปจฺจยวเสน นิพฺพตฺตนํ อุปฺปาทนเมวาติ วุตฺตํ ‘‘กโรติ อุปฺปาเทตี’’ติฯ

ตํ กุเตตฺถ ลพฺภาติ เอตฺถ ตนฺติ กิริยาปรามสนํ, ปทชฺฌาหาเรน จ อตฺโถ เวทิตพฺโพติ ทสฺเสนฺโต ‘‘ตํ อนตฺถจรณํ มา อโหสี’’ติอาทิมาหฯ เกน การเณน ลทฺธพฺพํ นิรตฺถกภาวโตฯ กมฺมสฺสกา หิ สตฺตา, เต กสฺส รุจิยา ทุกฺขิตา, สุขิตา วา ภวนฺติ, ตสฺมา เกวลํ ตสฺมิํ มยฺหํ กุชฺฌนมตฺตํ เอวาติ อธิปฺปาโยฯ อถ วา ตํ โกปกรณเมตฺถ ปุคฺคเล กุโต ลพฺภา ปรมตฺถโต กุชฺฌิตพฺพสฺส, กุชฺฌนกสฺส จ อภาวโตฯ สงฺขารมตฺตญฺเหตํ, ยทิทํ ขนฺธปญฺจกํฯ ยํ ‘‘สตฺโต’’ติ วุจฺจติ, เต สงฺขารา อิตฺตรกาลา ขณิกา, กสฺส โก กุชฺฌตีติ อตฺโถฯ ลาภา นาม เก สิยุํ อญฺญตฺร อนุปฺปตฺติโตฯ

[341] สตฺตา อาวสนฺติ เอเตสูติ สตฺตาวาสาฯ นานตฺตกายา นานตฺตสญฺญี อาทิเภทา สตฺตนิกายาฯ

ยสฺมา เต เต สตฺตนิกายา ตปฺปริยาปนฺนานํ สตฺตานํ ตาย เอว ตปฺปริยาปนฺนตาย อาธาโร วิย วตฺตพฺพตํ อรหนฺติ สมุทายาธารตาย อวยวสฺส ยถา ‘‘รุกฺเข สาขา’’ติ , ตสฺมา ‘‘สตฺตานํ อาวาสา, วสนฏฺฐานานีติ อตฺโถ’’ติ วุตฺตํฯ สุทฺธาวาสาปิ สตฺตาวาโสว ‘‘น โส, ภิกฺขเว, สตฺตาวาโส สุลภรูโป, โย มยา อนาวุตฺถปุพฺโพ อิมินา ทีเฆน อทฺธุนา อญฺญตฺร สุทฺธาวาเสหิ เทเวหี’’ติ วจนโตฯ ยทิ เอวํ กสฺมา อิธ น คหิตาติ ตตฺถ การณมาห ‘‘อสพฺพกาลิกตฺตา’’ติอาทิฯ เวหปฺผโล ปน จตุตฺถํเยว สตฺตาวาสํ ภชตีติ ทฏฺฐพฺพํฯ

[342] โอปสมิโกติ วฏฺฏทุกฺขสฺส อุปสมาวโห, ตํ ปน วฏฺฏทุกฺขํ กิเลเสสุ อุปสนฺเตสุ อุปสมติ, น อญฺญถา, ตสฺมา ‘‘กิเลสูปสมกโร’’ติ วุตฺตํฯ ตกฺกรํ สมฺโพธํ คเมตีติ สมฺโพธคามีฯ

ยสฺมิํ เทวนิกาเย ธมฺมเทสนา น วิยุชฺชติ สวนสฺเสว อภาวโต, โส ปาฬิยํ ‘‘ทีฆายุโก เทวนิกาโย’’ติ อธิปฺเปโตติ อาห ‘‘อสญฺญภวํ วา อรูปภวํ วา’’ติฯ

[343] อนุปุพฺพโต วิหริตพฺพาติ อนุปุพฺพวิหาราฯ อนุปฏิปาฏิยาติ อนุกฺกเมนฯ สมาปชฺชิตพฺพวิหาราติ สมาปชฺชิตฺวา สมงฺคิโน หุตฺวา วิหริตพฺพวิหาราฯ

[344] อนุปุพฺพนิโรธาติ อนุปุพฺเพน อนุกฺกเมน ปวตฺเตตพฺพนิโรธาฯ เตนาห ‘‘อนุปฏิปาฏิยา นิโรธา’’ติฯ

นวกวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ทสกวณฺณนา

[345] เยหิ สีลาทีหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ ธมฺมสรณตาย ธมฺเมเนว นาถติ อีสติ อภิภวตีติ นาโถติ วุจฺจติ, เต ตสฺส นาถภาวกรา ธมฺมา ‘‘นาถกรณา’’ติ วุตฺตาติ อาห ‘‘สนาถา…เป.… ปติฏฺฐากรา ธมฺมา’’ติฯ ตตฺถ อตฺตโน ปติฏฺฐากราติ ยสฺส นาถภาวกรา, ตสฺส อตฺตโน ปติฏฺฐาวิธายิโนฯ อปฺปติฏฺโฐ อนาโถ, สปฺปติฏฺโฐ สนาโถติ ปติฏฺฐตฺโถ นาถตฺโถฯ