เมนู

2. อุทุมฺพริกสุตฺตวณฺณนา

นิคฺโรธปริพฺพาชกวตฺถุวณฺณนา

[49] อุทุมฺพริกายาติ สมฺพนฺเธ สามิวจนนฺติ อาห ‘‘อุทุมฺพริกาย เทวิยา สนฺตเก ปริพฺพาชการาเม’’ติฯ ‘‘อุทุมฺพริกาย’’นฺติ วา ปาโฐ, ตถา สติ อธิกรเณ เอตํ ภุมฺมํฯ อยญฺเหตฺถ อตฺโถ อุทุมฺพริกาย รญฺโญ เทวิยา นิพฺพตฺติโต อาราโม อุทุมฺพริกา, ตสฺสํ อุทุมฺพริกายํฯ เตนาห ‘‘อุทุมฺพริกาย เทวิยา สนฺตเก’’ติฯ ตาย หิ นิพฺพตฺติโต ตสฺสา สนฺตโกฯ วรณาทิปาฐวเสน เจตฺถ นิพฺพตฺตตฺถโพธกสฺส สทฺทสฺส อทสฺสนํฯ สนฺธาโนติ ภินฺนานมฺปิ เตสํ สนฺธาปเนน ‘‘สนฺธาโน’’ติ เอวํ ลทฺธนาโมฯ สํวณฺณิโตติ ปสํสิโตฯ อิริยตีติ ปวตฺตติฯ อริเยน ญาเณนาติ กิเลเสหิ อารกตฺตา อริเยน โลกุตฺตเรน ญาเณนฯ อริยาย วิมุตฺติยาติ สุวิสุทฺธาย โลกุตฺตรผลวิมุตฺติยาฯ

ทิวา-สทฺโท ทิน-สทฺโท วิย ทิวสปริยาโย, ตสฺส วิเสสนภาเวน วุจฺจมาโน ทิวา-สทฺโท สวิเสสํ ทิวสภาคํ ทีเปตีติ อาห ‘‘ทิวสสฺส ทิวา’’ติอาทิฯ ยสฺมา สมาปนฺนสฺส จิตฺตํ นานารมฺมณโต ปฏิสํหตํ โหติ, ฌานสมงฺคี จ ปวิเวกูปคมเนน สงฺคณิกาภาวโต เอกากิยาย นิลีโน วิย โหติ, ตสฺมา วุตฺตํ ‘‘ตโต ตโต…เป.… คโต’’ติฯ มโน ภวนฺติ มนโส วิวฏฺฏนิสฺสิตํ วฑฺฒิํ อาวหนฺตีติ มโนภาวนิยาติ อาห ‘‘มนวฑฺฒกาน’’นฺติอาทิฯ อุนฺนมติ น สงฺกุจติ, อลีนญฺจ โหตีติ อตฺโถฯ

[51] ยาวตาติ ยาวนฺโตติ อยเมตฺถ อตฺโถติ อาห ‘‘ยตฺตกา’’ติฯ เตสนฺติ นิทฺธารเณ สามิวจนํฯ นิทฺธารณญฺจ เกนจิ วิเสเสน อิจฺฉิตพฺพํฯ เยหิ จ คุณวิเสเสหิ สมนฺนาคตา ภควโต สาวกา อุปาสกา ราชคเห ปฏิวสนฺติ, อยญฺจ เตหิ สมนฺนาคโตติ อิมํ วิเสสํ ทีเปตุํ ‘‘เตสํ อพฺภนฺตโร’’ติ วุตฺตํฯ เตนาห ‘‘ภควโต กิรา’’ติอาทิฯ

[52] เตสนฺติ ปริพฺพาชกานํฯ กถายาติ ติรจฺฉานกถายฯ ทสฺสเนนาติ ทิฏฺฐิทสฺสเนนฯ อากปฺเปนาติ เวเสนฯ กุตฺเตนาติ กิริยายฯ อาจาเรนาติ อญฺญมญฺญสฺมิํ อาจริตพฺพอาจาเรนฯ