ฉอปายมุขาทิวณฺณนา

[247] ปูเว ภาชเน ปกฺขิปิตฺวา ตชฺชํ อุทกํ ทตฺวา มทฺทิตฺวา กตา ปูวสุราฯ เอวํ เสสสุราปิฯ กิณฺณาติ ปน ตสฺสา สุราย พีชํ วุจฺจติ, เย ‘‘สุราโมทกา’’ ติปิ วุจฺจนฺติ, เต ปกฺขิปิตฺวา กตา กิณฺณปกฺขิตฺตาฯ หรีตกีสาสปาทินานาสมฺภาเรหิ สํโยชิตา สมฺภารสํยุตฺตาฯ มธุกตาลนาฬิเกราทิปุปฺผรโส จิรปาริวาสิโก ปุปฺผาสโวฯ ปนสาทิผลรโส ผลาสโวฯ มุทฺทิการโส มธฺวาสโวฯ อุจฺฉุรโส คุฬาสโวฯ หรีตกามลกกฏุกภณฺฑาทินานาสมฺภารานํ รโส จิรปาริวาสิโก สมฺภารสํยุตฺโตฯ ตํ สพฺพมฺปีติ ตํ สพฺพํ ทสวิธมฺปิฯ มทกรณวเสน มชฺชํ ปิวนฺตํ มทยตีติ กตฺวาฯ สุราเมรยมชฺเช ปมาทฏฺฐานํ สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐานํฯ อนุ อนุ โยโคติ ปุนปฺปุนํ ตํสมงฺคิตาฯ เตนาห ‘‘ปุนปฺปุนํ กรณ’’นฺติ, อปราปรํ ปวตฺตนนฺติ อตฺโถฯ อุปฺปนฺนา เจว โภคา ปริหายนฺติ ปานพฺยสเนน พฺยสนกรณโตฯ อนุปฺปนฺนา จ นุปฺปชฺชนฺติ ปมตฺตสฺส กมฺมนฺเตสุ ญายกรณาภาวโตฯ โภคานนฺติ ภุญฺชิตพฺพฏฺเฐน ‘‘โภคา’’ติ ลทฺธนามานํ กามคุณานํฯ อปายมุข-สทฺทสฺส อตฺโถ เหฏฺฐา วุตฺโต เอวฯ อเวลายาติ อยุตฺตเวลายฯ ยทา วิจรโต อตฺถรกฺขาทโย น โหนฺติฯ วิสิขาสุ จริยาติ รจฺฉาสุ วิจรณํฯ

สมชฺชา วุจฺจติ มโห, ยตฺถ นจฺจานิปิ ปโยชียนฺติ, เตสํ ทสฺสนาทิอตฺถํ ตตฺถ อภิรติวเสน จรณํ อุปคมนํ สมชฺชาภิจรณํฯ นจฺจาทิทสฺสนวเสนาติ นจฺจาทีนํ ทสฺสนาทิวเสนาติ อาทิสทฺทโลโป ทฏฺฐพฺโพ, ทสฺสเนน วา สวนมฺปิ คหิตํ วิรูเปกเสสนเยนฯ อาโลจนสภาวตาย วา ปญฺจวิญฺญาณานํ สวนกิริยายปิ ทสฺสนสงฺเขปสมฺภวโต ‘‘ทสฺสนวเสน’’ อิจฺเจว วุตฺตํฯ อิธ จิตฺตาลสิยตา อการณนฺติ ‘‘กายาลสิยตา’’ติ วุตฺตํฯ ยุตฺตปฺปยุตฺตตาติ ตปฺปสุตตา อติเรกตรตายฯ