อิธ กมฺมสริกฺขกํ นาม สตฺตุสฺสทตาลกฺขณสฺส ปณีตลาภิตาย ญาปกนิมิตฺตภาโวฯ อิมินา นเยน ตตฺถ ตตฺถ ลกฺขเณ กมฺมสริกฺขกํ นิทฺธาเรตฺวา โยเชตพฺพํฯ

[209] อุตฺตโม อคฺครสทายโกติ สพฺพสตฺตานํ อุตฺตโม โลกนาโถ อคฺคานํ ปณีตานํ รสานํ ทายโกฯ อุตฺตมานํ อคฺครสานนฺติ ปณีเตสุปิ ปณีตรสานํฯ ขชฺชโภชฺชาทิโชตกนฺติ ขชฺชโภชฺชาทิลาภโชตกํฯ ลาภสํวตฺตนิกสฺส กมฺมสฺส ผลํ ‘‘ลาภสํวตฺตนิก’’นฺติ การณูปจาเรน วทติฯ ตทตฺถโชตกนฺติ วา ตสฺส ปณีตโภชนทายกตฺตสงฺขาตสฺส อตฺถสฺส โชตกํฯ ตทาธิคจฺฉตีติ เอตฺถ อา-กาโร นิปาตมตฺตนฺติ อาห ‘‘ตํ อธิคจฺฉตี’’ติฯ ลาภิรุตฺตมนฺติ ร-กาโร ปทสนฺธิกโรฯ

กรจรณาทิลกฺขณวณฺณนา

[210] ปพฺพชิตปริกฺขารํ ปตฺตจีวราทิํ คิหิปริกฺขารํ วตฺถาวุธยานสยนาทิํฯ

สพฺพนฺติ สพฺพํ อุปการํฯ มกฺเขตฺวา นาเสติ มกฺขิภาเว ฐตฺวาฯ เตเลน วิย มกฺเขตีติ สตโธตเตเลน มกฺเขติ วิยฯ อตฺถสํวฑฺฒนกถายาติ หิตาวหกถายฯ กถาคหณญฺเจตฺถ นิทสฺสนมตฺตํฯ ปเรสํ หิตาวโห กายปโยโคปิ อตฺถจริยาฯ อฏฺฐกถายํ ปน วจีปโยควเสเนว อตฺถจริยา วุตฺตาฯ

สมานตฺตตายาติ สทิสภาเว สมานฏฺฐาเน ฐปเนน, ตํ ปนสฺส สมานฏฺฐาเน ฐปนํ อตฺตสทิสตากรณํ, สุเขน เอกสมฺโภคตา, อตฺตโน สุขุปฺปตฺติยํ; ตสฺส จ ทุกฺขุปฺปตฺติยํ เตน อตฺตโน เอกสมฺโภคตาติ อาห ‘‘สมานสุขทุกฺขภาเวนา’’ติฯ สา จ สมานสุขทุกฺขตา เอกโต นิสชฺชาทินา ปากฏา โหตีติ ตํ ทสฺเสนฺโต ‘‘เอกาสเน’’ติอาทิมาหฯ น หิ สกฺกา เอกปริโภโค กาตุํ ชาติยา หีนตฺตาฯ ตถา อกริยมาเน จ โส กุชฺฌติ โภเคน อธิกตฺตา, ตสฺมา ทุสฺสงฺคโหฯ น หิ โส เอกปริโภคํ อิจฺฉติ ชาติยา หีนภาวโตฯ น อกริยมาเน จ กุชฺฌติ โภเคน หีนภาวโตฯ อุโภหีติ ชาติโภเคหิฯ

สทิโสปิ สุสงฺคโห เอกสทิสภาเวเนว อิตเรน สห เอกปริโภคสฺส ปจฺจาสีสาย, อกรเณ จ ตสฺส กุชฺฌนสฺสาภาวโตฯ อทียมาเนปิ กิสฺมิญฺจิ อามิเส อกริยมาเนปิ สงฺคเหฯ น ปาปเกน จิตฺเตน ปสฺสติ เปสลภาวโตฯ ตโต เอว ปริโภโคปิ…เป.… โหติฯ เอวรูปนฺติ คิหี เจ, อุโภหิ สทิสํ; ปพฺพชิโต เจ, สีลวนฺตนฺติ อธิปฺปาโยฯ

สุสงฺคหิตาว โหนฺตีติ สุฏฺฐุ สงฺคหิตา เอว โหนฺติ ทฬฺหภตฺติภาวโตฯ เตนาห ‘‘น ภิชฺชนฺตี’’ติฯ

ทานาทิสงฺคหกมฺมนฺติ ทานาทิเภทํ ปรสงฺคณฺหนวเสน ปวตฺตํ กุสลกมฺมํฯ

[211] อนวญฺญาเตน อปริภูเตน สมฺภาวิเตนฯ ปโมโท วุจฺจติ หาโส, น อปฺปโมเทนาติ เอตฺถ ปฏิเสธทฺวเยน โส เอว วุตฺโตฯ โส จ โอทคฺยสภาวตฺตา น ทีโน ธมฺมูปสญฺหิตตฺตา น คพฺภยุตฺโตติ อาห ‘‘น ทีเนน น คพฺภิเตนาติ อตฺโถ’’ติฯ สตฺตานํ อคณฺหนคุเณนาติ โยชนาฯ

อติรุจิรนฺติ อติวิย รุจิรกตํ, ตํ ปน ปสฺสนฺตานํ ปสาทาวหนฺติ อาห ‘‘สุปาสาทิก’’นฺติฯ สุฏฺฐุ เฉกนฺติ อติวิย สุนฺทรํฯ วิธาตพฺโพติ วิธาตุํ สนฺทิสิตุํ สกฺกุเณยฺโยฯ ปิยํ วทตีติ ปิยวทู ยถา ‘‘สพฺพวิทู’’ติฯ สุขเมว สุขตา, ตํ สุขตํฯ ธมฺมญฺจ อนุธมฺมญฺจาติ โลกุตฺตรธมฺมญฺเจว ตสฺส อนุรูปปุพฺพภาคธมฺมญฺจฯ

อุสฺสงฺขปาทาทิลกฺขณวณฺณนา

[212] ‘‘อตฺถูปสํหิต’’นฺติ อิมินา วฏฺฏนิสฺสิตา ธมฺมกถา วุตฺตาติ อาห ‘‘อิธโลกปรโลกตฺถนิสฺสิต’’นฺติฯ ‘‘ธมฺมูปสํหิต’’นฺติ อิมินา วิวฏฺฏนิสฺสิตา, ตสฺมา ทสกุสลกมฺมปถา วิวฏฺฏสนฺนิสฺสยา เวทิตพฺพาฯ นิทํเสสีติ สนฺทสฺเสสิ เต ธมฺเม ปจฺจกฺเข กตฺวา ปกาเสสิฯ นิทํสนกถนฺติ ปากฏกรณกถํฯ เชฏฺฐฏฺเฐน อคฺโค, ปาสํสฏฺเฐน เสฏฺโฐ, ปมุขฏฺเฐน ปาโมกฺโข, ปธานฏฺเฐน อุตฺตโม, หิตสุขตฺถิเกหิ ปการโต วรณียโต รชนียโต ปวโรติ เอวํ อตฺถวิเสสวาจีนมฺปิ ‘‘อคฺโค’’ติอาทีนํ ปทานํ ภาวตฺถสฺส เภทาภาวโต ‘‘สพฺพานิ อญฺญมญฺญเววจนานี’’ติ อาหฯ