เมนู

2. มหานิทานสุตฺตวณฺณนา

นิทานวณฺณนา

[95] ชนปทิโนติ ชนปทวนฺโต, ชนปทสฺส วา อิสฺสรสามิโน ราชกุมารา โคตฺตวเสน กุรู นามฯ เตสํ นิวาโส ยทิ เอโก ชนปโท, กถํ พหุวจนนฺติ อาห ‘‘รุฬฺหิสทฺเทนา’’ติฯ อกฺขรจินฺตกา หิ อีทิเสสุ ฐาเนสุ ยุตฺเต วิย อีทิสลิงฺควจนานิ อิจฺฉนฺติฯ อยเมตฺถ รุฬฺหิ ยถา อญฺญตฺถาปิ ‘‘องฺเคสุ วิหรติ, มลฺเลสุ วิหรตี’’ติ จฯ ตพฺพิเสสเนปิ ชนปทสทฺเท ชาติสทฺเท เอกวจนเมวฯ อฏฺฐกถาจริยา ปนาติ ปน-สทฺโท วิเสสตฺถโชตโน, เตน ‘‘ปุถุอตฺถวิสยตาย เอเวตํ ปุถุวจน’’นฺติ ‘‘พหุเก ปนา’’ติอาทินา วกฺขมานํ วิเสสํ โชเตติฯ สุตฺวาติ มนฺธาตุมหาราชสฺส อานุภาวทสฺสนานุสาเรน ปรมฺปรานุคตํ กถํ สุตฺวาฯ อนุสํยายนฺเตนาติ อนุวิจรนฺเตนฯ เอเตสํ ฐานนฺติ จนฺทิมสูริยมุเขน จาตุมหาราชิกภวนมาหฯ เตนาห ‘‘ตตฺถ อคมาสี’’ติอาทิฯ โสติ มนฺธาตุมหาราชาฯ นฺติ จาตุมหาราชิกรชฺชํฯ คเหตฺวาติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวาฯ ปุน ปุจฺฉิ ปริณายกรตนํฯ

โทวาริกภูมิยํ ติฏฺฐนฺติ สุธมฺมาย เทวสภาย, เทวปุรสฺส จ จตูสุ ทฺวาเรสุ อารกฺขาย อธิคตตฺตาฯ ‘‘ทิพฺพรุกฺขสหสฺสปฏิมณฺฑิต’’นฺติ อิทํ ‘‘จิตฺตลตาวน’’นฺติอาทีสุปิ โยเชตพฺพํฯ

ปถวิยํ ปติฏฺฐาสีติ ภสฺสิตฺวา ปถวิยา อาสนฺนฏฺฐาเน อฏฺฐาสิฯ น หิ จกฺกรตนํ ภูมิยํ ปตติ, ตถาฐิตญฺจ นจิรสฺเสว อนฺตรธายิ เตนตฺตภาเวน จกฺกวตฺติอิสฺสริยสฺส อภาวโตฯ ‘‘จิรตรํ กาลํ ฐตฺวา’’ติ อปเรฯ ราชา เอกโกว อคมาสิ อตฺตโน อานุภาเวนฯ มนุสฺสภาโวติ มนุสฺสคนฺธสรีรนิสฺสนฺทาทิมนุสฺสภาโวฯ ปาตุรโหสีติ เทวโลเก ปวตฺติวิปากทายิโน อปราปริยาย เวทนียสฺส กมฺมสฺส กโตกาสตฺตา สพฺพทา โสฬสวสฺสุทฺเทสิกตา มาลามิลายนาทิ ทิพฺพภาโว ปาตุรโหสิฯ ตทา มนุสฺสานํ อสงฺเขยฺยายุกตาย สกฺกรชฺชํ กาเรตฺวาฯ ‘‘กิํ เม อิมินา อุปทฺธรชฺเชนา’’ติ อตฺริจฺฉตาย อติตฺโตวฯ มนุสฺสโลเก อุตุโน กกฺขฬตาย วาตาตเปน ผุฏฺฐคตฺโต กาลมกาสิฯ