โพธิสตฺตปพฺพชฺชาวณฺณนา

[54] ปพฺพชิตสฺส ธมฺมิํ กถํ สุตฺวาติ สมฺพนฺโธฯ อญฺญญฺจ สงฺคีติอนารุฬฺหํ เตน ตทา วุตฺตํ ธมฺมิํ กถนฺติ โยชนาฯ ‘‘วํโสวา’’ติ ปทตฺตเยน ธมฺมตา เอสาติ ทสฺเสติฯ จิรสฺสํ จิรสฺสํ ปสฺสนฺติ ทีฆายุกภาวโตฯ ตถา หิ วุตฺตํ ‘‘พหูนํ วสฺสานํ…เป.… อจฺจเยนา’’ติฯ เตเนวาติ น จิรสฺสํ ทิฏฺฐภาเวเนวฯ อจิรกาลนฺตริกเมว ปุพฺพกาลกิริยํ ทสฺเสนฺโต ‘‘ชิณฺณญฺจ ทิสฺวา…เป.… ปพฺพชิตญฺจ ทิสฺวา, ตสฺมา อหํ ปพฺพชิโตมฺหิ ราชา’’ติ อาห ยถา ‘‘นฺหตฺวา วตฺถํ ปริทหิตฺวา คนฺธํ วิลิมฺปิตฺวา มาลํ ปิฬนฺธิตฺวา ภุตฺโต’’ติฯ

มหาชนกายอนุปพฺพชฺชาวณฺณนา

[55] ‘‘กสฺมา ปเนตฺถา’’ติอาทินา เตสํ จตุราสีติยา ปาณสหสฺสานํ มหาสตฺเต สํภตฺตตํ, สํเวคพหุลตญฺจ ทสฺเสติ, ยโต สุตฏฺฐาเนเยว ฐตฺวา ญาติมิตฺตาทีสุ กิญฺจิ อนามนฺเตตฺวา มตฺตวรวารโณ วิย อโยมยพนฺธนํ ฆนพนฺธนํ ฉินฺทิตฺวา ปพฺพชฺชํ อุปคจฺฉิํสุฯ

จตฺตาโร มาเส จาริกํ จริ น ตาว ญาณสฺส ปริปากํ คตตฺตาฯ

ยทา ปน ญาณํ ปริปากํ คตํ, ตํ ทสฺเสนฺโต ‘‘อยํ ปนา’’ติอาทิมาหฯ สพฺเพว อิเม ปพฺพชิตา มม คมนํ ชานิสฺสนฺติ, ชานนฺตา จ มํ อนุพนฺธิสฺสนฺตีติ อธิปฺปาโยฯ สนฺนิสีเวสูติ สนฺนิสินฺเนสุฯ สณเตวาติ สณติ วิย สทฺทํ กโรติ วิยฯ

อวิเวการามานนฺติ อนภิรติวิเวกานํฯ อยํ กาโลติ อยํ เตสํ ปพฺพชิตานํ มม คมนสฺส อชานนกาโลฯ นิกฺขมิตฺวาติ ปณฺณสาลาย นิคฺคนฺตฺวา, มหาภินิกฺขมนํ ปน ปเคว นิกฺขนฺโตฯ ปารมิตานุภาเวน อุฏฺฐิตํ อุปริ เทวตาหิ ทิพฺพปจฺจตฺถรเณหิ สุปญฺญตฺตมฺปิ มหาสตฺตสฺส ปุญฺญานุภาเวน สิทฺธตฺตา เตน ปญฺญตฺตํ วิย โหตีติ วุตฺตํ ‘‘ปลฺลงฺกํ ปญฺญเปตฺวา’’ติฯ ‘‘กามํ ตโจ จ นฺหารุ จ, อฏฺฐิ จ อวสิสฺสตู’’ติอาทิ (ม. นิ. 2.184; สํ. นิ. 2.22, 237; อ. นิ. 2.5; 8.13; มหานิ. 17, 196) นยปฺปวตฺตํ จตุรงฺควีริยํ อธิฏฺฐหิตฺวาฯ วูปกาสนฺติ วิเวกวาสํฯ

อญฺเญเนวาติ ยตฺถ มหาปุริโส ตทา วิหรติ, ตโต อญฺเญเนว ทิสาภาเคนฯ กามํ โพธิมณฺโฑ ชมฺพุทีปสฺส มชฺเฌ นาภิฏฺฐานิโย, ตทา ปน พฺรหารญฺเญ วิวิตฺเต โยคีนํ ปฏิสลฺลานสารุปฺโป หุตฺวา ติฏฺฐติ, ตทญฺโญ ปน ชมฺพุทีปปฺปเทโส เยภุยฺเยน พหุชโน อากิณฺณมนุสฺโส อิทฺโธ ผีโต อโหสิฯ เตน เต ตํ ตํ ชนปทเทสํ อุทฺทิสฺส คตา ‘‘อนฺโต ชมฺพุทีปาภิมุขา จาริกํ ปกฺกนฺตา’’ติ วุตฺตา อนฺโต ชมฺพุทีปาภิมุขา, น หิมวนฺตาทิปพฺพตาภิมุขาติ อตฺโถฯ