เอตฺถ จายํ พฺรหฺมา มหาสตฺเตน อามคนฺเธ สุปุฏฺโฐ อตฺตโน ยถาอุปฏฺฐิเต ปาปธมฺเม จุทฺทสหิ ปเทหิ วิภชิตฺวา กเถสิ, เต ปน ตาทิสํ ปวตฺติวิเสสํ อุปาทาย วุตฺตาปิ เกจิ ปุน วุตฺตา, อามคนฺธสุตฺเต (สุ. นิ. 242) ปน วุตฺตาปิ เกจิ อิธ สพฺพโส น วุตฺตา, เอวํ สนฺเตปิ ลกฺขณหารนเยน, ตเทกฏฺฐตาย วา เตสํ เปตฺถ สงฺคโห ทฏฺฐพฺโพฯ เตนาห ‘‘อิทํ ปน สุตฺต’’นฺติอาทิฯ ตตฺถ อามคนฺธสุตฺเตน ทีเปตฺวาติ อิธ สรูปโต อวุตฺเต อามคนฺเธปิ วุตฺเตหิ เอกลกฺขณตาทินา อามคนฺธสุตฺเตน ปกาเสตฺวา กเถตพฺพํ ตตฺถ เนสํ สรูปโต กถิตตฺตาฯ อามคนฺธสุตฺตมฺปิ อิมินา ทีเปตพฺพํ อิธ วุตฺตานมฺปิ เกสญฺจิ อามคนฺธานํ ตตฺถ อวุตฺตภาวโตฯ ยสฺมา อามคนฺธสุตฺเต วุตฺตาปิ อามคนฺธา อตฺถโต อิธ สงฺคหํ สโมสรณํ คจฺฉนฺติ, ตสฺมา อิธ วุตฺเต ปริหรณวเสน ทสฺเสนฺเตน ยสฺมา เจตฺถ เกจิ อภิธมฺมนเยน อกิเลสสภาวาปิ สตฺตสนฺตานสฺส วิพาธนฏฺเฐน ‘‘กิเลสา’’ติ วตฺตพฺพตํ อรหนฺติ, ตสฺมา ‘‘จุทฺทสสุ กิเลเสสู’’ติ วุตฺตํฯ

นิมฺมาทํ มิลาปนํ เขปนนฺติ อาห ‘‘นิมฺมาเทตพฺพา ปหาตพฺพา’’ติฯ พุทฺธตนฺตีติ พุทฺธภาวีนํ ปเวณี, พุทฺธภาวิโนปิ ‘‘พุทฺธา’’ติ วุจฺจนฺติ ยถา ‘‘อคมา ราชคหํ พุทฺโธ’’ติฯ มหาปุริสสฺส ทฬฺหีกมฺมํ กตฺวาติ มหาปุริสสฺส ‘‘ปพฺพชิสฺสามห’’นฺติ ปวตฺตจิตฺตุปฺปาทสฺส ทฬฺหีกมฺมํ กตฺวาฯ

เรณุราชอามนฺตนาวณฺณนา

[321] มม มนํ หริตฺวาติ มม จิตฺตํ อปเนตฺวา ตสฺส วเสน อวตฺติตฺวาฯ

เอกีภาวํ อุปคนฺตฺวา วุตฺถสฺสาติ กายวิเวกปริพฺรูหเนน เอกีภาวํ อุปคนฺตฺวา ตโปกมฺมวเสน วุตฺถสฺสฯ กุสปตฺเตหิ ปริตฺถโตติ พริหิเสหิ เวทิยา สมนฺตโต สนฺถริโตฯ อกาโจติ วโณ วณสทิสขณฺฑิจฺจวิรหิโตฯ เตนาห ‘‘อกกฺกโส’’ติฯ

ฉขตฺติยอามนฺตนาวณฺณนา

[322] สิกฺเขยฺยามาติ สิกฺขาเปยฺยาม, สิกฺขาปนญฺเจตฺถ อตฺถิภาวาปาทนนฺติ อาห ‘‘อุปลาเปยฺยามา’’ติฯ

[323] ยสฺส วีริยารมฺภสฺส, ขนฺติพลสฺส จ อภาเวน ปพฺพชิตานํ สมณธมฺโม ปริปุณฺโณ, ปริสุทฺโธ จ น โหติ, เตสุ วีริยารมฺภขนฺติพเลสุ เต เต นิโยเชตุํ ‘‘อารมฺภวฺโห’’ติอาทิ วุตฺตํฯ

กรุณาฌานมคฺโคติ กรุณาฌานสงฺขาโต มคฺโคฯ อุชุมคฺโคติ พฺรหฺมโลกคมเน อุชุภูโต มคฺโคฯ อนุตฺตโรติ เสฏฺโฐ พฺรหฺมวิหารสภาวโตฯ เตนาห ‘‘อุตฺตมมคฺโค นามา’’ติฯ สพฺภิ รกฺขิโต สาธูหิ ยถา ปริหานิ น โหติ, เอวํ ปฏิปกฺขทูรีกรเณน รกฺขิโต โคปิโตฯ ‘‘สทฺธมฺโม สพฺภิ วกฺขิโต’’ติ เกจิ ปฐนฺติ, เตสํ สปรหิตสาธเนน สาธูหิ พุทฺธาทีหิ กถิโต ปเวทิโตติ อตฺโถฯ

ตงฺขณวิทฺธํสนธมฺมนฺติ ยสฺมิํ ขเณ วิโรธิธมฺมสมาโยโค, ตสฺมิํเยว ขเณ วินสฺสนสภาวํ, โย วา โส คมนสฺสาทานํ เทวปุตฺตานํ เหฏฺฐุปริเยน ปฏิมุขํ ธาวนฺตานํ สิรสิ, ปาเท จ พทฺธขุรธาราสมาคมนโตปิ สีฆตรตาย อติอิตฺตโร ปวตฺติกฺขโณ, เตเนว วินสฺสนสภาวํฯ ตสฺส ชีวิตสฺสฯ คตินฺติ นิฏฺฐํฯ มนฺตายนฺติ มนฺเตยฺยนฺติ วุตฺตํ โหตีติ อาห ‘‘มนฺเตตพฺพ’’นฺติฯ กรณตฺเถ วา ภุมฺมนฺติ ‘‘มนฺตาย’’นฺติ อิทํ ภุมฺมํ กรณตฺเถ ทฏฺฐพฺพํ ยถา ‘‘ญาตาย’’นฺติฯ สพฺพปลิโพเธติ สพฺเพปิ กุสลกิริยาย วิพนฺเธ อุปโรเธฯ

พฺราหฺมณมหาสาลาทีนํ อามนฺตนาวณฺณนา

[324] อปฺเปสกฺขาติ อปฺปานุภาวาติ อาห ‘‘ปพฺพชิตกาลโต ปฏฺฐายา’’ติอาทิฯ

จกฺกวตฺติ ราชา วิย สมฺภาวิโตฯ

มหาโควินฺทปพฺพชฺชาวณฺณนา

[328] สมาปตฺตีนํ อาชานนํ นาม อตฺตปจฺจกฺขตา, สจฺฉิกิริยาติ อาห ‘‘น สกฺขิํสุ นิพฺพตฺเตตุ’’นฺติฯ

[329] อิมินาติ ‘‘สรามห’’นฺติ อิมินา ปเทนฯ ‘‘สรามห’’นฺติ หิ วทนฺเตน ภควโต มหาพฺรหฺมุนา กถิตํ ‘‘ตเถว ต’’นฺติ ภควตา ปฏิญฺญาตเมว ชาตนฺติฯ น วฏฺเฏ นิพฺพินฺทนตฺถาย จตุสจฺจกมฺมฏฺฐานกถาย อภาวโตฯ