รชฺชสํวิภชนวณฺณนา

[306] เอกปิติกา เวมาตุกา กนิฏฺฐภาตโรฯ อยํ อภิสิตฺโตติ อยํ เรณุ ราชกุมาโร ปิตุ อจฺจเยน รชฺเช อภิสิตฺโตฯ ราชการกาติ ราชปุตฺตํ รชฺเช ปติฏฺฐาเปตาโรฯ

[307] มเทนฺตีติ มทนียาติ กตฺตุสาธนตํ ทสฺเสนฺโต ‘‘มทกรา’’ติ อาหฯ มทกรณํ ปน ปมาทสฺส วิเสสการณนฺติ วุตฺตํ ‘‘ปมาทกรา’’ติฯ

[308] เรณุสฺส รชฺชสมีเป ทสคาวุตมตฺตวิตฺถตานิ หุตฺวา อปรภาเค ติโยชนสตํ วิตฺถตตฺตา สพฺพานิ ฉ รชฺชานิ สกฏมุขานิ ปฏฺฐเปสิฯ วิตานสทิสํ จตุรสฺสภาวโตฯ

[310] สหาติ คาถาย ปทปริปูรณตฺถํ วุตฺตํฯ ตสฺส อตฺถํ ทสฺเสนฺโต ‘‘เตเนว สหา’’ติ อาหฯ สหาติ วา อวินาภาวตฺเถ นิปาโต, โส สห อาสุํ สตฺต ภารธาติ โยเชตพฺโพ, เตน เต เทสนฺตเร วสนฺตา วิจิตฺเตน สหภาวิโน อวินาภาวิโนติ ทีเปติฯ รชฺชภารํ ธาเรนฺติ อตฺตนิ อาโรเปนฺติ วหนฺตีติ ภารธาฯ

ปฐมภาณวารวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

กิตฺติสทฺทอพฺภุคฺคมนวณฺณนา

[311] อนุปุโรหิเต ฐเปสีติ อนุปุโรหิเต กตฺวา ฐเปสิ, อนุปุโรหิเต วา ฐาเน ฐเปสิฯ ติสวนํ กโรนฺเต สนฺธาย ‘‘ทิวสสฺส ติกฺขตฺตุ’’นฺติ วุตฺตํฯ ทฺวีสุ สนฺธีสุ สวนํ กโรนฺเต สนฺธาย ‘‘สายํ, ปาโต วา’’ติ วุตฺตํฯ ตโต ปฏฺฐายาติ วตจริยํ มตฺถกํ ปาเปตฺวา นฺหาตกาลโต ปภุติฯ

[312] อภิอุคฺคจฺฉีติ อุฏฺฐหิ อุทปาทิฯ อจินฺเตตฺวาติ ‘‘กถํ โข อหํ พฺรหฺมุนา สทฺธิํ มนฺเตยฺย’’นฺติ อจินฺเตตฺวา เอวํ จิตฺตมฺปิ อนุปฺปาเทตฺวาฯ เตน สมาคมนสฺเสว อภาวโต อมนฺเตตฺวาฯ ตํ ทิสฺวาติ ตํ กรุณาพฺรหฺมวิหารภาวนํ พฺรหฺมทสฺสนูปายํ ทิสฺวา ญาณจกฺขุนาฯ

[313] เอวนฺติ เอวํ รญฺโญ อาโรเจตฺวา ปฏิสลฺลานํ อุปคเตฯ สพฺพตฺถาติ สพฺเพสุ ฉนฺนํ ขตฺติยานํ, สตฺตนฺนํ พฺราหฺมณมหาสาลานํ , สตฺตนฺนํ นาฏกสตานํ, จตฺตารีสาย จ ภริยานํ อาปุจฺฉนวาเรสุฯ

[316] สาทิสิโยติ ชาติยา สาทิสิโยติ อาห ‘‘สมวณฺณา สมชาติกา’’ติฯ

[317] สนฺถาคารนฺติ ฌานมนสิกาเรน พหิ วิสฏวิตกฺกวูปสมเนน จิตฺตสฺส สนฺถมฺภนํ อคารํ, ฌานสาลนฺติ อตฺโถฯ คหิตาวาติ ภาวนานุโยเคน มหาสตฺเตน อตฺตโน จิตฺตสนฺตาเน อุปฺปาทนวเสน คหิตา เอวฯ นตฺถิ ฌาเนเนว วิกฺขมฺภิตตฺตาฯ วิเสสโต หิสฺส กรุณาย ภาวิตตฺตา อนภิรติ อุกฺกณฺฐนา นตฺถิ, เมตฺตาย ภาวิตตฺตา ภยปริตสฺสนา นตฺถิฯ อุกฺกณฺฐนาติ ปน พฺรหฺมทสฺสเน อุสฺสุกฺกํ, ปริตสฺสนาติ ตทภิปตฺถนาติ อาห ‘‘พฺรหฺมุโน ปนา’’ติอาทิฯ

พฺรหฺมุนาสากจฺฉาวณฺณนา

[318] จิตฺตุตฺราโสติ จิตฺตสฺส อุตฺราสนมตฺตํฯ กถนฺติ สตฺตนิกายนิวาสฏฺฐานนามโคตฺตาทีนํ วเสน เกน ปกาเรนฯ เตนาห ‘‘กิ’’นฺติอาทิฯ

โสติ เย เต ปนกนสนนฺตพนฺธสตนสนงฺกุมารกาลนามกา โลเก ปากฏา ปญฺญาตา พฺรหฺมาโน, เตสุ สนงฺกุมาโร นามาหนฺติ ทสฺเสติฯ

อคฺฆนฺติ ครุฏฺฐานิยานํ ทาตพฺพํอาหารํฯ มธุสากนฺติ มธุราหารํ, ยํ กิญฺจิ อติถิโน ทาตพฺพํ อาหารํ อุปจารวเสน เอวํ วทติฯ เตนาห ‘‘มธุสากํ ปนา’’ติอาทิฯ ปุจฺฉามาติ นิมนฺตนวเสน ปุจฺฉามฯ

[319] มหาสตฺโต จตฺตาโร พฺรหฺมวิหาเร ภาเวตฺวา ฐิโตปิ เตสุ ‘‘พฺรหฺมสหพฺยตาย มคฺโค’’ติ อนิพฺเพมติกตาย ‘‘กงฺขี’’ติ อโวจฯ เกจิ ปน ‘‘ตโปกมฺเมน ปริกฺขีณสรีรตาย, พฺรหฺมสมาคเมน ภยาทิสมุปฺปตฺติยา จ ปฏิลทฺธมตฺเตหิ พฺรหฺมวิหาเรหิ ปริหีโน อโหสิ, ตสฺมา อวิกฺขมฺภิตวิจิกิจฺฉตาย ‘กงฺขี’ติ อโวจา’’ติ วทนฺติฯ