นนุ จ อริยมคฺเคน ปริโยสิตสงฺกปฺปตา นาม โสฬสกิจฺจสิทฺธิยา กตกรณียภาเวน, น สพฺพเญยฺยธมฺมาวโพเธนาติ โจทนํ สนฺธายาห ‘‘ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสู’’ติอาทิฯ สาวกานํ สาวกปารมิญาณํ วิย, หิ ปจฺเจกพุทฺธานํ ปจฺเจกโพธิญาณํ วิย จ สมฺมาสมฺพุทฺธานํ สพฺพญฺญุตญฺญาณํ จตุสจฺจาภิสมฺโพธปุพฺพกเมวาติฯ อนนุสฺสุเตสูติ น อนุสฺสุเตสุฯ สามนฺติ สยเมวฯ ปททฺวเยนาปิ ปรโต โฆเสน วินาติ ทสฺเสติฯ ตตฺถาติ นิมิตฺตตฺเถ ภุมฺมํ, สจฺจาภิสมฺโพธนิมิตฺตนฺติ อตฺโถฯ สจฺจาภิสมฺโพโธ จ อคฺคมคฺควเสนาติ ทฏฺฐพฺพํฯ พเลสุ จ วสีภาวนฺติ ทสนฺนํ พลญาณานํ ยถารุจิ ปวตฺติฯ ชาตตฺตา ชาตาติ สมฺมาสมฺพุทฺเธ วทติฯ

[297] ตตฺถ ตตฺถ ราชธานิอาทิเก นิพทฺธวาสํ วสนฺโตฯ ตีสุ มณฺฑเลสุ ยถากาลํ จาริกํ จรนฺโตฯ

[298] อสฺสาติ ผลสฺสฯ ตนฺติ การณํฯ ทฺวินฺนมฺปิ เอกโต อุปฺปตฺติยา การณํ นตฺถิ, ปเคว ติณฺณํ, จตุนฺนํ วาติฯ ‘‘เอตฺถ จา’’ติอาทิ ‘‘เอกิสฺสา โลกธาตุยา’’ติ วุตฺตโลกธาตุยา ปมาณปริจฺเฉททสฺสนตฺถํ อารทฺธํฯ

ยาวตาติ ยตฺตเกน ฐาเนนฯ ปริหรนฺตีติ สิเนรุํ ปริกฺขิปนฺตา ปริวตฺตนฺติฯ ทิสาติ ทิสาสุ, ภุมฺมตฺเถ เอตํ ปจฺจตฺตวจนํฯ ภนฺติ ทิพฺพนฺติฯ วิโรจนาติ โอภาสนฺตา, วิโรจนา วา โสภมานา จนฺทิมสูริยา ภนฺติ, ตโต เอว ทิสา จ ภนฺติฯ ตาว สหสฺสธาติ ตตฺตโก สหสฺสโลโกฯ

เอตฺตกนฺติ อิมํ จกฺกวาฬํ มชฺเฌ กตฺวา อิมินาว สทฺธิํ จกฺกวาฬํ ทสสหสฺสํฯ ยํ ปเนตฺถ วตฺตพฺพํ, ตํ มหาปทานวณฺณนายํ วุตฺตเมวฯ น ปญฺญายตีติ ตีสุ ปิฏเกสุ อนาคตตฺตาฯ

สนงฺกุมารกถาวณฺณนา

[300] วณฺเณนาติ รูปสมฺปตฺติยาฯ สุวิญฺเญยฺยตฺตา ตํ อนามสิตฺวา ยสสทฺทสฺเสว อตฺถมาหฯ อลงฺการปริวาเรนาติ อลงฺกาเรน จ ปริวาเรน จฯ ปุญฺญสิริยาติ ปุญฺญิทฺธิยาฯ

[301] สมฺปสาทเนติ สมฺปสาทชนเนฯ สํปุพฺโพ ขา-สทฺโท ชานนตฺโถ ‘‘สงฺขาเยตํ ปฏิเสวตี’’ติอาทีสุ (ม. นิ. 2.168) วิยาติ อาห ‘‘ชานิตฺวา โมทามา’’ติฯ