เมนู

หตฺถิรตนวณฺณนา

[246] หริจนฺทนาทีหีติ อาทิ-สทฺเทน จตุชฺชาติยคนฺธาทิํ สงฺคณฺหาติฯ อาคมนํ จินฺเตถาติ วทนฺติ จกฺกวตฺติวตฺตสฺส ปูริตตาย ปริจิตตฺตาฯ กาฬติลกาทีนํ อภาเวน วิสุทฺธเสตสรีโรฯ สตฺตปติฏฺโฐติ ภูมิผุสนเกหิ วาลธิ, วรงฺคํ, หตฺโถติ อิเมหิ จ ตีหิ, จตูหิ ปาเทหิ จาติ สตฺตหิ อวยเวหิ ปติฏฺฐิตตฺตา สตฺตปติฏฺโฐฯ สพฺพกนิฏฺโฐติ สพฺเพหิ ฉทฺทนฺตกุลหตฺถีหิ หีโนฯ อุโปสถกุลา สพฺพเชฏฺโฐติ อุโปสถกุลโต อาคจฺฉนฺโต ตตฺถ สพฺพปฺปธาโน อาคจฺฉตีติ โยชนาฯ วุตฺตนเยนาติ ‘‘มหาทานํ ทตฺวา’’ติอาทินา วุตฺเตน นเยนฯ จกฺกวตฺตีนํ, จกฺกวตฺติปุตฺตานญฺจ จกฺกวตฺติํ อุทฺทิสฺส จินฺตยนฺตานํ อาคจฺฉติฯ อปเนตฺวาติ อตฺตโน อานุภาเวน อปเนตฺวาฯ คนฺธเมว หิ ตสฺส อิตเร หตฺถี น สหนฺติฯ

ฆรเธนุวจฺฉโก วิยาติ ฆเร ปริจิตเธนุยา ตตฺเถว ชาตสํวทฺธวจฺฉโก วิยฯ สกลปถวินฺติ สกลํ ชมฺพุทีปสญฺญิตํ ปถวิํฯ

อสฺสรตนวณฺณนา

[247] สินฺธวกุลโตติ สินฺธวสฺสาชานียกุลโตฯ

มณิรตนวณฺณนา

[248] สกฏนาภิสมปริณาหนฺติ ปริณาหโต มหาสกฏสฺส นาภิยา สมปฺปมาณํฯ อุโภสุ อนฺเตสูติ เหฏฺฐา, อุปริ จาติ ทฺวีสุ อนฺเตสุฯ กณฺณิกปริยนฺตโตติ ทฺวินฺนํ กญฺจนปทุมานํ กณฺณิกาย ปริยนฺตโตฯ มุตฺตาชาลเก ฐเปตฺวาติ สุวิสุทฺเธ มุตฺตมเย ชาลเก ปติฏฺฐาเปตฺวาฯ อรุณุคฺคมนเวลา วิยาติ อรุณุคฺคมนสีเสน สูริยอุทยกฺขณํ อุปลกฺเขติฯ

อิตฺถิรตนวณฺณนา

[249] ‘‘อิตฺถิรตนํ ปาตุภวตี’’ติ วตฺวา กุตสฺสา ปาตุภาโวติ ทสฺเสตุํ ‘‘มทฺทราชกุลโต’’ติอาทิ วุตฺตํฯ มทฺทรฏฺฐํ กิร ชมฺพุทีเป อภิรูปานํ อิตฺถีนํ อุปฺปตฺติฏฺฐานํฯ ตถา หิ ‘‘สิญฺจยมหาราชสฺส เทวี, เวสฺสนฺตรมหาราชสฺส เทวี, ภทฺทกาปิลานี’’ติ เอวมาทิ อิตฺถิรตนํ มทฺทรฏฺเฐ เอว อุปฺปนฺนํฯ ปุญฺญานุภาเวนาติ จกฺกวตฺติรญฺโญ ปุญฺญเตเชนฯ

สณฺฐานปาริปูริยาติ หตฺถปาทาทิสรีราวยวานํ สุสณฺฐิตายฯ อวยวปาริปูริยา หิ สมุทายปาริปูริสิทฺธิ รูปนฺติ สรีรํ ‘‘รูปํ ตฺเวว สงฺขํ คจฺฉตี’’ติอาทีสุ (ม. นิ. 1.306) วิยฯ ทสฺสนียาติ สุรูปภาเวน ปสฺสิตพฺพยุตฺตาฯ