เมนู

สุวณฺณพิมฺพิสกวณฺณนฺติ สุวิรจิต อปสฺเสนสทิสํฯ

กสฺมา ปเนตฺถ ปาเวยฺยกา ปาฬิยํ สพฺพปจฺฉโต คหิตา, กิํ เต กุสินาราย อาสนฺนตราปิ สพฺพปจฺฉโต อุฏฺฐิตา? อาม, สพฺพปจฺฉโต อุฏฺฐิตาติ ทสฺเสตุํ ‘‘ตตฺถ ปาเวยฺยกา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ

ธาตุปาสนตฺถนฺติ สตฺถุ ธาตูนํ ปยิรุปาสนายฯ เนสํ ปกฺขา อเหสุํ ‘‘ญาเยน เตสํ สนฺตกา ธาตุโย’’ติฯ

[237] โทณคชฺชิตํ นาม อโวจ สตฺถุ อวตฺถตฺตยูปสํหิตํฯ เอตทตฺถเมว หิ ภควา มคฺคํ คจฺฉนฺโต ‘‘ปจฺฉโต อาคจฺฉนฺโต โทโณ พฺราหฺมโณ ยาว เม ปทวฬญฺชํ ปสฺสติ, ตาว มา วิคจฺฉตู’’ติ อธิฏฺฐาย อญฺญตรสฺมิํ รุกฺขมูเล นิสีทิฯ โทโณปิ โข พฺราหฺมโณ ‘‘อิมานิ สเทวเก โลเก อคฺคปุคฺคลสฺส ปทานี’’ติ สลฺลกฺเขนฺโต ปทานุสาเรน สตฺถุ สนฺติกํ อุปคจฺฉิ, สตฺถาปิสฺส ธมฺมํ เทเสสิ, เตนปิ โส ภควติ นิวิฏฺฐสทฺโธ อโหสิฯ เอตทโวจ, กิํ อโวจาติ อาห ‘‘สุณนฺตุ…เป.… อโวจา’’ติฯ

กาเยน เอกสนฺนิปาตา วาจาย เอกวจนา อภินฺนวจนา เอวํ สมคฺคา โหถฯ ตสฺส ปนิทํ การณนฺติ อาห ‘‘สมฺโมทมานา’’ติฯ เตนาห ‘‘จิตฺเตนาปิ อญฺญมญฺญํ สมฺโมทมานา โหถา’’ติฯ

[238] ตโต ตโต สมาคตสงฺฆานนฺติ ตโต ตโต อตฺตโน วสนฏฺฐานโต สมาคนฺตฺวา สนฺนิปติตภาเวน สมาคตสงฺฆานํฯ ตถา สมาปติตสมูหภาเวน สมาคตคณานํฯ วจนสมฺปฏิจฺฉเนน ปฏิสฺสุณิตฺวาฯ

ธาตุถูปปูชาวณฺณนา

[239] ยกฺขคฺคาโห เทวตาเวโสฯ ขิปิตกํ ธาตุกฺโขภํ อุปฺปาเทตฺวา ขิปิตกโรโคฯ อโรจโก อาหารสฺส อรุจฺจนโรโคฯ

สตฺตมทิวเสติ สตฺตวสฺสสตฺตมาสโต ปรโต สตฺตเม ทิวเสฯ พลานุรูเปนาติ วิภวพลานุรูเปนฯ

ปจฺฉา สงฺคีติการกาติ ทุติยํ ตติยํ สงฺคีติการกาฯ

ธาตูนํ อนฺตรายํ ทิสฺวาติ ตตฺถ ตตฺถ เจติเย ยถาปติฏฺฐาปิตภาเวเนว ฐิตานํ ธาตูนํ มิจฺฉาทิฏฺฐิกานํ วเสน อนฺตรายํ ทิสฺวา, มหาธาตุนิธาเนน สมฺมเทว รกฺขิตานํ อนาคเต อโสเกน ธมฺมรญฺญา ตโต อุทฺธริตฺวา วิตฺถาริตภาเว กเต สเทวกสฺส โลกสฺส หิตสุขาวหภาวญฺจ ทิสฺวาติ อธิปฺปาโยฯ ปริจรณมตฺตเมวาติ คเหตฺวา ปริจริตพฺพธาตุมตฺตเมวฯ ราชูนํ หตฺเถ ฐเปตฺวา, น เจติเยสุฯ ตถา หิ ปจฺฉา อโสกมหาราชา เจติเยสุ ธาตูนํ น ลภติฯ

ปุริมํ ปุริมํ กตสฺส คณฺหนโยคฺยํ ปจฺฉิมํ ปจฺฉิมํ กาเรนฺโต อฏฺฐ อฏฺฐ หริจนฺทนาทิมเย กรณฺเฑ จ ถูเป จ กาเรสิฯ โลหิตจนฺทนมยาทีสุปิ เอเสว นโยฯ มณิกรณฺเฑสูติ โลหิตงฺกมสารคลฺลผลิกมเย ฐเปตฺวา อวเสสมณิวิจิตฺตเกสุ กรณฺเฑสุฯ

ถูปารามเจติยปฺปมาณนฺติ เทวานํปิยติสฺสมหาราเชน การิตเจติยปฺปมาณํฯ

มาลา มา มิลายนฺตูติ ‘‘ยาว อโสโก ธมฺมราชา พหิ เจติยานิ กาเรตุํ อิโต ธาตุโย อุทฺธริสฺสติ, ตาว มาลา มา มิลายนฺตู’’ติ อธิฏฺฐหิตฺวาฯ อาวิญฺฉนรชฺชุยนฺติ อคฺคฬาวิญฺฉนรชฺชุยํฯ กุญฺจิกมุทฺทิกนฺติ ทฺวารวิวรณตฺถํ กุญฺจิกญฺเจว มุทฺทิกญฺจฯ

วาฬสงฺฆาตยนฺตนฺติ กุกฺกุลํ ปฏิภยทสฺสนํ อญฺญมญฺญปฏิพทฺธคมนาทิตาย สงฺฆาฏิตรูปกยนฺตํ โยเชสิฯ เตนาห ‘‘กฏฺฐรูปกานี’’ติอาทิฯ อาณิยา พนฺธิตฺวาติ อเนกกฏฺฐรูปวิจิตฺตยนฺตํ อตฺตโน เทวานุภาเวน เอกาย เอว อาณิยา พนฺธิตฺวา วิสฺสกมฺโม เทวโลกเมว คโตฯ ‘‘สมนฺตโต’’ติอาทิ ปน ตสฺมิํ ธาตุนิทาเน อชาตสตฺตุโน กิจฺจวิเสสานุฏฺฐานทสฺสนํฯ

‘‘อสุกฏฺฐาเน นาม ธาตุนิธาน’’นฺติ รญฺญา ปุจฺฉิเต ‘‘ตสฺมิํ สนฺนิปาเต วิเสสลาภิโน นาเหสุ’’นฺติ เกจิฯ ‘‘อตฺตานํ นิคูหิตฺวา ตสฺส วุฑฺฒตรสฺส วจนํ นิสฺสาย วีมํสนฺโต ชานิสฺสตีติ น กเถสุ’’นฺติ อปเรฯ ยกฺขทาสเกติ อุปหาราทิวิธินา เทวตาเวสนเก ภูตาวิคฺคาหเกฯ

อิมํ ปทนฺติ ‘‘เอวเมตํ ภูตปุพฺพ’’นฺติ ทุติยสงฺคีติกาเรหิ ฐปิตํ อิมํ ปทํฯ มหาธาตุนิธานมฺปิ ตสฺส อตฺถํ กตฺวา ตติยสงฺคีติการาปิ ฐปยิํสุฯ

มหาปรินิพฺพานสุตฺตวณฺณนาย ลีนตฺถปฺปกาสนาฯ

4. มหาสุทสฺสนสุตฺตวณฺณนา

กุสาวตีราชธานีวณฺณนา

[242] โสวณฺณมยาติ สุวณฺณมยาฯ อยํ ปากาโรติ สพฺพรตนมโย ปากาโรฯ ตโย ตโยติ อนฺโต จ ตโย, พหิ จ ตโยติ ตโย ตโยฯ

เอสิกตฺถมฺโภ อินฺทขีโล นครโสภโน อลงฺการตฺถมฺโภฯ องฺคียติ ญายติ ปุถุลภาโว เอเตนาติ องฺคํ, ปริกฺเขโปฯ ติโปริสํ องฺคํ เอติสฺสาติ ติโปริสงฺคาฯ เตนาห ‘‘เตนา’’ติอาทิฯ เตน ปญฺจหตฺถปฺปมาเณน ติโปริเสนฯ ปณฺณผเลสุปีติ สพฺพรตนมยานํ ตาลานํ ปณฺณผเลสุปิฯ เอเสว นโยติ ‘‘ปณฺเณสุ เอกํ ปตฺตกํ โสวณฺณมยํ, เอกํ รูปิยมยํฯ ผเลสุปิ เอโก เลขาภาโว โสวณฺณมโย, เอโก รูปิยมโย’’ติอาทิโก อยมตฺโถ อติทิฏฺโฐฯ ปาการนฺตเรติ ทฺวินฺนํ ทฺวินฺนํ ปาการานํ อนฺตเรฯ เอเกกา หุตฺวา ฐิตา ตาลปนฺติฯ

เฉโกติ ปฏุ สุวิสโท, โส จสฺส ปฏุภาโว มโนสาโรติ อาห ‘‘สุนฺทโร’’ติฯ รญฺเชตุนฺติ ราคํ อุปฺปาเทตุํฯ ขมเตวาติ โรจเตวฯ น พีภจฺเฉตีติ น ตชฺเชติ, โสตสุขภาวโต ปิยายิตพฺโพ จ โหติฯ กุมฺภถุณททฺทริกาทิ เอกตลํ ตูริยํฯ อุภยตลํ ปากฏเมวฯ สพฺพโต ปริโยนทฺธํ จตุรสฺสอมฺพณกํ, ปณวาทิ จฯ วํสาทีติ อาทิ-สทฺเทน สงฺขาทิกํ สงฺคณฺหาติฯ สุมุจฺฉิตสฺสาติ สุฏฺฐุ ปริยตฺตสฺสฯ ปมาเณติ นาติทฬฺหนาติสิถิลตาสงฺขาเต มชฺฌิเม มุจฺฉนปฺปมาเณ หตฺถํ วา ปาทํ วา จาเลตฺวาติ หตฺถลยปาทลเย สชฺเชตฺวาฯ นจฺจนฺตาติ สาขานจฺจํ นจฺจนฺตาฯ