เทวตานํ อุปกปฺปนจนฺทนจุณฺณานีติ สฏฺฐิปิ ปญฺญาสมฺปิ โยชนานิ วายนกเสตวณฺณจนฺทนจุณฺณานิฯ ทิพฺพคนฺธชาลจุณฺณานีติ ทิพฺพคนฺธทิพฺพจุณฺณานิฯ หริตาลอญฺชนจุณฺณาทีนิปิ ทิพฺพานิ ปรมสุคนฺธานิ เอวาติ เวทิตพฺพานิฯ เตเนวาห ‘‘สพฺพทิพฺพคนฺธวาสวิกติโย’’ติฯ

เอกจกฺกวาเฬ สนฺนิปติตฺวา อนฺตลิกฺเข วชฺชนฺติ มหาภินิกฺขมนกาเล วิยฯ

ตาติ เทวตาฯ คนฺถมานา วาติ มาลํ รจนฺติโย เอวฯ อปรินิฏฺฐิตา วาติ ยถาธิปฺปายํ ปริโยสิตา เอวฯ หตฺเถน หตฺถนฺติ อตฺตโน หตฺเถน ปรสฺส หตฺถํฯ คีวาย คีวนฺติ กณฺฐคาหวเสน อตฺตโน คีวาย ปรสฺส คีวํฯ คเหตฺวาติ อามสิตฺวาฯ มหายโส มหายโสติ อาเมฑิตวเสน อญฺญมญฺญํ อาลาปวจนํฯ

[199] มหนฺตํ อุสฺสาหนฺติ ตถาคตสฺส ปูชาสกฺการวเสน ปวตฺติยมานํ มหนฺตํ อุสฺสาหํ ทิสฺวาฯ

สาเยว ปน ปฏิปทาติ ปุพฺพภาคปฏิปทา เอวฯ อนุจฺฉวิกตฺตาติ อธิคนฺตพฺพสฺส นววิธโลกุตฺตรธมฺมสฺส อนุรูปตฺตาฯ

สีลนฺติ จาริตฺตสีลมาหฯ อาจารปญฺญตฺตีติ จาริตฺตสีลํฯ ยาว โคตฺรภุโตติ ยาว โคตฺรภุญาณํ, ตาว ปวตฺเตตพฺพา สมถวิปสฺสนา สมฺมาปฏิปทาฯ อิทานิ ตํ สมฺมาปฏิปทํ พฺยติเรกโต, อนฺวยโต จ วิภาเวตุํ ‘‘ตสฺมา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ชินกาฬสุตฺตนฺติ ชินมหาวฑฺฒกินา ฐปิตํ วชฺเชตพฺพคเหตพฺพธมฺมสนฺทสฺสนกาฬสุตฺตํ สิกฺขาปทมริยาทํ, อุปาสโกปาสิกาวาเรสุ ‘‘คนฺธปูชํ มาลาปูชํ กโรตี’’ติ วจนํ จาริตฺตสีลปกฺเข ฐเปตฺวา กรณํ สนฺธาย วุตฺตํ, เตน ภิกฺขุภิกฺขุนีนมฺปิ ตถากรณํ อนุญฺญาตเมวาติ ทฏฺฐพฺพํฯ

อยญฺหีติ ธมฺมานุธมฺมปฏิปทํ สนฺธาย วทติฯ

อุปวาณตฺเถรวณฺณนา

[200] อปเนสีติ ฐิตปฺปเทสโต ยถา อปคจฺฉติ, เอวมกาสิ, น ปน นิพฺภจฺฉิฯ เตนาห ‘‘อานนฺโท’’ติอาทิฯ วุตฺตสทิสา วาติ สมจิตฺตปริยายเทสนายํ (อ. นิ. 2.37) วุตฺตสทิสา เอวฯ อาวาเรนฺโตติ ฉาเทนฺโตฯ

ยสฺมา กสฺสปสฺสพุทฺธสฺส เจติเย อารกฺขเทวตา อโหสิ, ตสฺมา เถโรว เตชุสฺสโท, น อญฺเญ อรหนฺโตติ อาเนตฺวา โยชนาฯ

อิทานิ อาคมนโต ปฏฺฐาย ตมตฺถํ วิตฺถารโต ทสฺเสตุํ ‘‘วิปสฺสิมฺหิ กิร สมฺมาสมฺพุทฺเธ’’ติอาทิ อารทฺธํฯ ‘‘จาตุมหาราชิกา เทวตา’’ติ อิทํ โคพลีพทฺทญาเยน คเหตพฺพํ ภุมฺมเทวตาทีนมฺปิ ตปฺปริยาปนฺนตฺตาฯ เตสํ มนุสฺสานํฯ

ตตฺถาติ กสฺสปสฺส ภควโต เจติเยฯ

[201] อธิวาเสนฺตีติ โรเจนฺติฯ

ฉินฺนปาโต วิย ฉินฺนปาโต, ตํ ฉินฺนปาตํ, ภาวนปุํสกนิทฺเทโส ยํฯ อาวฏฺฏนฺตีติ อภิมุขภาเวน วฏฺฏนฺติฯ ยตฺถ ปติตา, ตโต กติปยรตนฏฺฐานํ วฏฺฏนวเสเนว คนฺตฺวา ปุน ยถาปติตเมว ฐานํ วฏฺฏนวเสน อาคจฺฉนฺติฯ เตนาห ‘‘อาวฏฺฏนฺติโย ปติตฏฺฐานเมว อาคจฺฉนฺตี’’ติฯ วิวฏฺฏนฺตีติ ยตฺถ ปติตา, ตโต วินิวฏฺฏนฺติฯ เตนาห ‘‘ปติตฏฺฐานโต ปรภาคํ วฏฺฏมานา คจฺฉนฺตี’’ติฯ ปุรโต วฏฺฏนํ อาวฏฺฏนํ, อิตรํ ติวิธมฺปิ วิวฏฺฏนนฺติ ทสฺเสตุํ ‘‘อปิจา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ เทวตา ธาเรตุํ น สกฺโกติ อุทกํ วิย โอสีทนโตฯ เตนาห ‘‘ตตฺถา’’ติอาทิฯ ตตฺถาติ ปกติปถวิยํฯ เทวตา โอสีทนฺติ ธาตูนํ สณฺหสุขุมาลภาวโตฯ ปถวิยํ ปถวิํ มาเปสุนฺติ ปกติปถวิยํ อตฺตโน สรีรํ ธาเรตุํ สมตฺถํ อิทฺธานุภาเวน ปถวิํ มาเปสุํฯ

กามํ โทมนสฺเส อสติปิ เอกจฺโจ ราโค โหติเยว, ราเค ปน อสติ โทมนสฺสสฺส อสมฺภโว เอวาติ ตเทกฏฺฐภาวโตติ อาห ‘‘วีตราคาติ ปหีนโทมนสฺสา’’ติฯ สิลาถมฺภสทิสา อิฏฺฐานิฏฺเฐสุ นิพฺพิการตายฯ

จตุสํเวชนียฏฺฐานวณฺณนา

[202] อปารคงฺคายาติ คงฺคาย โอรมฺภาเคฯ ‘‘สงฺการฉฑฺฑกสมฺมชฺชนิโย คเหตฺวา’’ติอาทิ อตฺตโน อตฺตโน วสนฏฺฐาเน วตฺตกรณาการทสฺสนํฯ ‘‘เอวํ ทฺวีสุ กาเลสู’’ติอาทิ นิทสฺสนตฺถํ ปจฺจามสนํ, ตํ เหฏฺฐา อธิคตํฯ