‘‘อิเม ธมฺเม สมฺมสโต, สภาวสรสลกฺขเณ;

ธมฺมเตเชน วสุธา, ทสสหสฺสี ปกมฺปถา’’ติฯ (พุ. วํ. 1.166);

อาทิ วจนญฺจ สมตฺถิตํ โหติฯ

นิทฺทิฏฺฐนิทสฺสนนฺติ นิทฺทิฏฺฐสฺส อตฺถสฺส นิยฺยาตนํ, นิคมนนฺติ อตฺโถฯ เอตฺตาวตาติ ปถวีกมฺปาทิอุปฺปาทชนเนน เจว ปถวีกมฺปสฺส ภควโต เหตุนิทสฺสเนน จฯ ‘‘อทฺธา อชฺช ภควตา อายุสงฺขาโร โอสฺสฏฺโฐ’’ติ สลฺลกฺเขสิ ปาริเสสญาเยนฯ เอวญฺหิ ตทา เถโร ตมตฺถํ วีมํเสยฺย นายํ ภูมิกมฺโป ธาตุปฺปโกปเหตุโก ตสฺส อปญฺญายมานรูปตฺตา, พาหิรโกปิ อิสิ เอวํ มหานุภาโว พุทฺธกาเล นตฺถิ, สาสนิโกปิ สตฺถุ อนาโรเจตฺวา เอวํ กโรนฺโต นาม นตฺถิ, เสสานํ ปญฺจนฺนํ อิทานิ อสมฺภโว, เอวํ ภูมิกมฺโป จายํ มหาภิํสนโก สโลมหํโส อโหสิ, ตสฺมา ปาริเสสโต อาห ‘‘อชฺช ภควตา อายุสงฺขาโร โอสฺสฏฺโฐติ สลฺลกฺเขสี’’ติฯ

อฏฺฐปริสวณฺณนา

[172] โอกาสํ อทตฺวาติ ‘‘ติฏฺฐตุ ภนฺเต ภควา กปฺป’’นฺติอาทิ (ที. นิ. 2.178) นยปฺปวตฺตาย เถรสฺส อายาจนาย อวสรํ อทตฺวาฯ อญฺญานิปิ อฏฺฐกานิ สมฺปิณฺเฑนฺโต เหตุอฏฺฐกโต อญฺญานิ ปริสาภิภายตนวิโมกฺขวเสน ตีณิ อฏฺฐกานิ สงฺคเหตฺวา ทสฺเสนฺโต ‘‘อฏฺฐ โข อิมา’’ติอาทิมาหฯ ‘‘อายสฺมโต อานนฺทสฺส โสกุปฺปตฺติํ ปริหรนฺโต วิกฺเขปํ กโรนฺโต’’ติ เกจิ สหสา ภณิเต พลวโสโก อุปฺปชฺเชยฺยาติฯ

สมาคนฺตพฺพโต, สมาคจฺฉตีติ วา สมาคโม, ปริสาฯ พิมฺพิสารปมุโข สมาคโม พิมฺพิสารสมาคโมฯ เสสทฺวเยปิ เอเสว นโยฯ พิมฺพิสาร…เป.… สมาคมาทิสทิสํ ขตฺติยปริสนฺติ โยชนาฯ อญฺเญสุ จกฺกวาเฬสุปิ ลพฺภเตเยว สตฺถุ ขตฺติยปริสาทิอุปสงฺกมนํฯ อาทิโต เตหิ สทฺธิํ สตฺถุ ภาสนํ อาลาโปฯ กถนปฏิกถนํ สลฺลาโปฯ ธมฺมุปสญฺหิตา ปุจฺฉา ปฏิปุจฺฉา ธมฺมสากจฺฉาฯ