องฺคุลิโผโฏปิ องฺคุลิยา จาลนวเสเนว โหตีติ วุตฺตํ ‘‘องฺคุลิํ จาเลสุ’’นฺติฯ อมฺพกายาติ มาตุคาเมนฯ อุปจารวจนํ เหตํ อิตฺถีสุ, ยทิทํ ‘‘อมฺพกา มาตุคาโม ชนนิกา’’ติฯ

อวโลเกถาติ อปวตฺติตฺวา โอโลกนํ โอโลเกถฯ ตํ ปน อปวตฺติตฺวา โอโลกนํ อนุ อนุ ทสฺสนํ โหตีติ อาห ‘‘ปุนปฺปุนํ ปสฺสถา’’ติฯ อุปเนถาติ ‘‘ยถายํ ลิจฺฉวิราชปริสา โสภาติสเยน ยุตฺตา, เอวํ ตาวติํสปริสา’’ติ อุปนยํ กโรถฯ เตนาห ‘‘ตาวติํเสหิ สมเก กตฺวา ปสฺสถา’’ติฯ

‘‘อุปสํหรถ ภิกฺขเว ลิจฺฉวิปริสํ ตาวติํสสทิส’’นฺติ นยิทํ นิมิตฺตคฺคาเห นิโยชนํ, เกวลํ ปน ทิพฺพสมฺปตฺติสทิสา เอเตสํ ราชูนํ อิสฺสริยสมฺปตฺตีติ อนุปุพฺพิกถาย สคฺคสมฺปตฺติกถนํ วิย ทฏฺฐพฺพํฯ เตสุ ปน ภิกฺขูสุ เอกจฺจานํ ตตฺถ นิมิตฺตคฺคาโหปิ สิยา, ตํ สนฺธาย วุตฺตํ ‘‘นิมิตฺตคฺคาเห อุยฺโยเชตี’’ติฯ หิตกามตาย เตสํ ภิกฺขูนํ ยถา อายสฺมโต นนฺทสฺส หิตกามตาย สคฺคสมฺปตฺติทสฺสนํฯ เตนาห ‘‘ตตฺร กิรา’’ติอาทิฯ โอสนฺนวีริยาติ สมฺมาปฏิปตฺติยํ อวสนฺนวีริยา, โอสฺสฏฺฐวีริยา วาติ อตฺโถฯ อนิจฺจลกฺขณวิภาวนตฺถนฺติ เตสํ ราชูนํ วเสน ภิกฺขูนํ อนิจฺจลกฺขณวิภูตภาวตฺถํฯ

เวฬุวคามวสฺสูปคมนวณฺณนา

[163] สมีเป เวฬุวคาโมติ ปุพฺพณฺหํ วา สายนฺหํ วา คนฺตฺวา นิวตฺตนโยคฺเย อาสนฺนฏฺฐาเน นิวิฏฺฐา ปริวารคาโมฯ สงฺคมฺมาติ สมฺมา คนฺตฺวาฯ อสฺสาติ ภควโตฯ

[164] ผรุโสติ กกฺขโฬ, ครุตโรติ อตฺโถฯ วิสภาคโรโคติ ธาตุวิสภาคตาย สมุฏฺฐิโต พหลตรโรโค, น อาพาธมตฺตํฯ ญาเณน ปริจฺฉินฺทิตฺวาติ เวทนานํ ขณิกตํ, ทุกฺขตํ, อตฺตสุญฺญตญฺจ ยาถาวโต ญาเณน ปริจฺฉิชฺช ปริตุเลตฺวาฯ อธิวาเสสีติ ตา อภิภวนฺโต ยถาปริมทฺทิตาการสลฺลกฺขเณน อตฺตนิ อาโรเปตฺวา วาเสสิ, น ตาหิ อภิภุยฺยมาโนฯ เตนาห ‘‘อวิหญฺญมาโน’’ติอาทิฯ