‘‘ปญฺจสีลานี’’ติ คหฏฺฐวเสเนตํ วุตฺตํ เตหิ เอกนฺตปริหรณียโตฯ อริยานํ ปน สพฺพานิ สีลานิ กนฺตาเนวฯ เตนาห ‘‘สพฺโพปิ ปเนตฺถ สํวโร ลพฺภติเยวา’’ติฯ

สพฺเพสนฺติ สพฺเพสํ อริยานํฯ สิกฺขาปทาวิโรเธนาติ ยถา ภูตโรจนาปตฺติ น โหติ, เอวํฯ ยุตฺตฏฺฐาเนติ กาตุํ ยุตฺตฏฺฐาเนฯ

อมฺพปาลีคณิกาวตฺถุวณฺณนา

[161] ตทา กิร เวสาลี อิทฺธา ผีตา สพฺพงฺคสมฺปนฺนา อโหสิ เวปุลฺลปฺปตฺตา, ตํ สนฺธายาห ‘‘ขนฺธเก วุตฺตนเยน เวสาลิยา สมฺปนฺนภาโว เวทิตพฺโพ’’ติฯ ตสฺมิํ กิร ภิกฺขุสงฺเฆ ปญฺจสตมตฺตา ภิกฺขู นวา อจิรปพฺพชิตา อเหสุํ โอสนฺนวีริยา จฯ ตถา หิ วกฺขติ ‘‘ตตฺถ กิร เอกจฺเจ ภิกฺขู โอสนฺนวีริยา’’ติอาทิ (ที. นิ. อฏฺฐ. 2.165)ฯ สติปจฺจุปฏฺฐานตฺถนฺติ เตสํ สติปจฺจุปฏฺฐาปนตฺถํฯ สรตีติ กายาทิเก ยถาสภาวโต ญาณสมฺปยุตฺตาย สติยา อนุสฺสรติ อุปธาเรติฯ สมฺปชานาตีติ สมํ ปกาเรหิ ชานาติ อวพุชฺฌติฯ อยเมตฺถ สงฺเขโป, วิตฺถาโร ปน ปรโต สติปฏฺฐานวณฺณนายํ (ที. นิ. อฏฺฐ. 2.373; ม. นิ. อฏฺฐ. 1.106) อาคมิสฺสติฯ

สพฺพสงฺคาหกนฺติ สรีรคตสฺส เจว วตฺถาลงฺการคตสฺส จาติ สพฺพสฺส นีลภาวสฺส สงฺคาหกํ วจนํฯ ตสฺเสวาติ นีลาติ สพฺพสงฺคาหกวเสน วุตฺตอตฺถสฺเสวฯ วิภาคทสฺสนนฺติ ปเภททสฺสนํฯ ยถา เต ลิจฺฉวิราชาโน อปีตาทิวณฺณา เอว เกจิ วิเลปนวเสน ปีตาทิวณฺณา ขายิํสุ, เอวํ อนีลาทิวณฺณา เอว เกจิ วิเลปนวเสน นีลาทิวณฺณา ขายิํสูติ วุตฺตํ ‘‘น เตสํ ปกติวณฺโณ นีโล’’ติอาทิฯ นีโล มณิ เอเตสูติ นีลมณิ, อินฺทนีลมหานีลาทินีลรตนวินทฺธา อลงฺการาฯ เต กิร สุวณฺณวิรจิเต หิ มณิโอภาเสหิ เอกนีลา วิย ขายนฺติฯ นีลมณิขจิตาติ นีลรตนปริกฺขิตฺตาฯ นีลวตฺถปริกฺขิตฺตาติ นีลวตฺถนีลกมฺปลปริกฺเขปาฯ นีลวมฺมิเกหีติ นีลกฆฏปริกฺขิตฺเตหิฯ สพฺพปเทสูติ ‘‘ปีตา โหนฺตี’’ติอาทิสพฺพปเทสุฯ ปริวฏฺเฏสีติ ปฏิฆฏฺเฏสิฯ อาหรนฺติ อิมสฺมา ราชปุริสา พลินฺติ อาหาโร, ตปฺปตฺตชนปโทติ อาห ‘‘สาหารนฺติ สชนปท’’นฺติฯ