เมนู

อริยสจฺจกถาวณฺณนา

[155] มหาปนาทสฺส รญฺโญฯ ปาสาทโกฏิยํ กตคาโมติ ปาสาทสฺส ปติตถุปิกาย ปติฏฺฐิตฏฺฐาเน นิวิฏฺฐคาโมฯ อริยภาวกรานนฺติ เย ปฏิวิชฺฌนฺติ, เตสํ อริยภาวกรานํ นิมิตฺตสฺส กตฺตุภาวูปจารวเสเนว วุตฺตํฯ ตจฺฉาวิปลฺลาสภูตภาเวน สจฺจานํฯ อนุโพโธ ปุพฺพภาคิยํ ญาณํ, ปฏิเวโธ มคฺคญาเณน อภิสมโย, ตตฺถ ยสฺมา อนุโพธปุพฺพโก ปฏิเวโธ อนุโพเธน วินา น โหติ, อนุโพโธปิ เอกจฺโจ ปฏิเวเธน สมฺพนฺโธ, ตทุภยาภาวเหตุกญฺจ วฏฺเฏว สํสรณํ, ตสฺมา วุตฺตํ ปาฬิยํ ‘‘อนนุโพธา…เป.… ตุมฺหากญฺจา’’ติฯ ปฏิสนฺธิคฺคหณวเสน ภวโต ภวนฺตรูปคมนํ สนฺธาวนํ, อปราปรํ จวนุปปชฺชนวเสน สญฺจรณํ สํสรณนฺติ อาห ‘‘ภวโต’’ติอาทิฯ สนฺธาวิตสํสริตปทานํ กมฺมสาธนตํ สนฺธายาห ‘‘มยา จ ตุมฺเหหิ จา’’ติ ปฐมวิกปฺเปฯ ทุติยวิกปฺเป ปน ภาวสาธนตํ หทเย กตฺวา ‘‘มมญฺเจว ตุมฺหากญฺจา’’ติ ยถารุตวเสเนว วุตฺตํฯ นยนสมตฺถาติ ปาปนสมตฺถา, ทีฆรชฺชุนา พทฺธสกุณํ วิย รชฺชุหตฺโถ ปุริโส เทสนฺตรํ ตณฺหารชฺชุนา พทฺธํ สตฺตสนฺตานํ อภิสงฺขาโร ภวนฺตรํ เนติ เอตายาติ ภวเนตฺติ, ตณฺหา, สา อริยมคฺคสตฺเถน สุฏฺฐุ หตา ฉินฺนาติ ภวเนตฺติสมูหตาฯ

อนาวตฺติธมฺมสมฺโพธิปรายณวณฺณนา

[156] ทฺเว คามา ‘‘นาติกา’’ติ เอวํ ลทฺธนาโม, ญ-การสฺส จายํ น-การาเทเสน นิทฺเทโส ‘‘อนิมิตฺตา น นายเร’’ติอาทีสุ (วิสุทฺธิ. 1.174; ชา. อฏฺฐ. 2.2.34) วิยฯ เตนาห ‘‘ญาติคามเก’’ติ คิญฺชกา วุจฺจนฺติ อิฏฺฐกา, คิญฺชกาหิ เอว กโต อาวสโถติ คิญฺชกาวสโถ ฯ โส กิร อาวาโส ยถา สุธาปริกมฺเมน สมฺปโยชนํ นตฺถิ, เอวํ อิฏฺฐกาหิ เอว จินิตฺวา ฉาเทตฺวา กโตฯ เตน วุตฺตํ ‘‘อิฏฺฐกามเย อาวสเถ’’ติฯ ตุลาทณฺฑกวาฏผลกานิ ปน ทารุมยาเนวฯ

[157] โอรํ วุจฺจติ กามธาตุ, ปจฺจยภาเวน ตํ โอรํ ภชนฺตีติ โอรมฺภาคิยานิ, โอรมฺภาคสฺส วา หิตานิ โอรมฺภาคิยานิฯ เตนาห ‘‘เหฏฺฐาภาคิยาน’’นฺติอาทิฯ ตีหิ มคฺเคหีติ เหฏฺฐิเมหิ ตีหิ มคฺเคหิฯ