อปิ จ เต โพชฺฌงฺคมคฺคงฺคฌานงฺคปฺปเภทเหตุตาย มหปฺผลา สตฺตทกฺขิเณยฺยปุคฺคลวิภาคเหตุตาย มหานิสํสาติ เวทิตพฺพาฯ ยาย ปญฺญาย ฐตฺวาติ ยายํ วิปสฺสนาปญฺญายํ, สมาธิวิปสฺสนาปญฺญายํ วา ฐตฺวาฯ สมถยานิกสฺส หิ สมาธิสหคตาปิ ปญฺญา มคฺคาธิคมาย วิเสสปจฺจโย โหติเยวฯ สมฺมเทวาติ สุฏฺฐุเยว ยถา อาสวานํ เลโสปิ นาวสิสฺสติ, เอวํ สพฺพโส อาสเวหิ วิมุจฺจติฯ อคฺคมคฺคกฺขณญฺหิ สนฺธาเยตํ วุตฺตํฯ

[143] โลกิยตฺถสทฺทานํ วิย อภิรนฺต-สทฺทสฺส สิทฺธิ ทฏฺฐพฺพาฯ อภิรนฺตํ อภิรตํ อภิรตีติ หิ อตฺถโต เอกํฯ อภิรนฺต-สทฺโท จายํ อภิรุจิปริยาโย, น อสฺสาทปริยาโยฯ อสฺสาทวเสน หิ กตฺถจิ วสนฺตสฺส อสฺสาทวตฺถุวิคเมน สิยา ตสฺส ตตฺถ อนภิรติ, ยทิทํ ขีณาสวานํ นตฺถิ, ปเคว พุทฺธานนฺติ อาห ‘‘พุทฺธานํ…เป.… นตฺถี’’ติฯ อภิรติวเสน กตฺถจิ วสิตฺวา ตทภาวโต อญฺญตฺถ คมนํ นาม พุทฺธานํ นตฺถิฯ เวเนยฺยวินยนตฺถํ ปน กตฺถจิ วสิตฺวา ตสฺมิํ สิทฺเธ เวเนยฺยวินยนตฺถเมว ตโต อญฺญตฺถ คจฺฉนฺติ, อยเมตฺถ ยถารุจิฯ อายามาติ เอตฺถ อา-สทฺโท ‘‘อาคจฺฉา’’ติ อิมินา สมานตฺโถติ อาห ‘‘เอหิ ยามา’’ติฯ อยามาติ ปน ปาเฐ อ-กาโร นิปาตมตฺตํฯ สนฺติกาวจรตฺตา เถรํ อาลปติ, น ปน ตทา สตฺถุ สนฺติเก วสนฺตานํ ภิกฺขูนํ อภาวโตฯ อปริจฺฉินฺนคณโน หิ ตทา ภควโต สนฺติเก ภิกฺขุสงฺโฆ ฯ เตนาห ‘‘มหตา ภิกฺขุสงฺเฆน สทฺธิ’’นฺติฯ อมฺพลฏฺฐิกาคมนนฺติ อมฺพลฏฺฐิกาคมนปฏิสํยุตฺตปาฐมาหฯ ปาฏลิคมเนติ เอตฺถาปิ เอเสว นโยฯ อุตฺตานเมว อนนฺตรํ, เหฏฺฐา จ สํวณฺณิตรูปตฺตาฯ

สาริปุตฺตสีหนาทวณฺณนา

[145] ‘‘อายสฺมา สาริปุตฺโต’’ติอาทิ ปาฐชาตํฯ สมฺปสาทนีเยติ สมฺปสาทนียสุตฺเต (ที. นิ. 3.141) วิตฺถาริตํ โปราณฏฺฐกถายํ, ตสฺมา มยมฺปิ ตตฺเถว นํ อตฺถโต วิตฺถารยิสฺสามาติ อธิปฺปาโยฯ