อตฺตปญฺญตฺติวณฺณนา

[117] อนุสนฺธิยติ เอเตนาติ อนุสนฺธิ, เหฏฺฐา อาคตเทสนาย อนุสนฺธานวเสน ปวตฺตา อุปริเทสนา, สา ปฐมปทสฺส ทสฺสิตา, อิทานิ ทุติยปทสฺส ทสฺเสตพฺพาติ ตมตฺถํ ทสฺเสนฺโต ‘‘อิติ ภควา’’ติอาทิมาหฯ รูปินฺติ รูปวนฺตํฯ ปริตฺตนฺติ น วิปุลํ, อปฺปกนฺติ อตฺโถฯ ยสฺมา อตฺตา นาม โกจิ ปรมตฺถโต นตฺถิฯ เกวลํ ปน ทิฏฺฐิคติกานํ ปริกปฺปิตมตฺตํ , ตสฺมา ยตฺถ เนสํ อตฺตสญฺญา, ยถา จสฺส รูปิภาวาทิปริกปฺปนา โหติ, ตํ ทสฺเสนฺโต ‘‘โย’’ติอาทิมาหฯ รูปิํ ปริตฺตนฺติ อตฺตโน อุปฏฺฐิตกสิณรูปวเสน รูปิํ, ตสฺส อวฑฺฒิตภาเวน ปริตฺตํฯ ปญฺญเปติ นีลกสิณาทิวเสน นานากสิณลาภีฯ ตนฺติ อตฺตานํ ฯ อนนฺตนฺติ กสิณนิมิตฺตสฺส อปฺปมาณตาย ปริจฺเฉทสฺส อนุปฏฺฐานโต อนฺตรหิตํฯ อุคฺฆาเฏตฺวาติ ภาวนาย อปเนตฺวาฯ นิมิตฺตผุฏฺโฐกาสนฺติ เตน กสิณนิมิตฺเตน ผุฏฺฐปฺปเทสํฯ เตสูติ จตูสุ อรูปกฺขนฺเธสุฯ วิญฺญาณมตฺตเมวาติ ‘‘วิญฺญาณมโย อตฺตา’’ติ เอวํวาทีฯ

[118] ‘‘เอตรหี’’ติ สาวธารณมิทํ ปทนฺติ ตทตฺถํ ทสฺเสนฺโต ‘‘อิทาเนวา’’ติ วตฺวา อวธารเณน นิวตฺติตมตฺถํ อาห ‘‘น อิโต ปร’’นฺติฯ ตตฺถ ตตฺเถว สตฺตา อุจฺฉิชฺชนฺตีติ อุจฺเฉทวาที, เตนาห ‘‘อุจฺเฉทวเสเนตํ วุตฺต’’นฺติฯ ภาวินฺติ สพฺพํ สทา ภาวิํ อวินสฺสนกํฯ เตนาห ‘‘สสฺสตวเสเนตํ วุตฺต’’นฺติฯ อตถาสภาวนฺติ ยถา ปรวาที วทนฺติ, น ตถา สภาวํฯ ตถภาวายาติ อุจฺเฉทภาวาย วา สสฺสตภาวาย วาฯ อนิยมวจนญฺเหตํ วุตฺตํ สามญฺญโชตนาวเสนฯ สมฺปาเทสฺสามีติ ตถภาวํ อสฺส สมฺปนฺนํ กตฺวา ทสฺสยิสฺสามิ, ปติฏฺฐาเปสฺสามีติ อตฺโถฯ ตถา หิ วกฺขติ ‘‘สสฺสตวาทญฺจ ชานาเปตฺวา’’ติอาทิฯ (ที. นิ. อฏฺฐ. 2.118) อิมินาติ ‘‘อตถํ วา ปนา’’ติอาทิ วจเนน, อนุจฺเฉทสภาวมฺปิ สมานํ สสฺสตวาทิโน มติวเสนาติ อธิปฺปาโยฯ อุปกปฺเปสฺสามีติ อุเปจฺจ สมตฺถยิสฺสามิฯ

เอวํ สมานนฺติ เอวํ ภูตํ สมานํฯ รูปกสิณชฺฌานํ รูปํ อุตฺตรปทโลเปน, อธิคมนวเสน ตํ เอตสฺส อตฺถีติ รูปีติ อาห ‘‘รูปินฺติ รูปกสิณลาภิ’’นฺติฯ