เมนู

ตโยโจทนารหวณฺณนา

[513] อนิยมิเตเนวาติ อนิยเมเนว ‘‘ตฺวํ เอวํทิฏฺฐิโก เอวํ สตฺตานํ อนตฺถสฺส การโก’’ติ เอวํ อนุทฺเทสิเกเนว มานนฺติ ‘‘อหเมตํ ชานามิ, อหเมตํ ปสฺสามี’’ติ เอวํ ปณฺฑิตมานํฯ ภินฺทิตฺวาติ วิธเมตฺวา, ชหาเปตฺวาติ อตฺโถฯ ตโย สตฺถาเรติ อสมฺปาทิตอตฺตหิโต อโนวาทกรสาวโก, อสมฺปาทิตอตฺตหิโต โอวาทกรสาวโก, สมฺปาทิตอตฺตหิโต อโนวาทกรสาวโกติ อิเม ตโย สตฺถาเรฯ จตุตฺโถ ปน สมฺมาสมฺพุทฺโธ น โจทนารโห โหตีติ ‘‘เตน ปุจฺฉิเต เอว กเถสฺสามี’’ติ โจทนารเห ตโย สตฺถาเร ปฐมํ ทสฺเสสิ , ปจฺฉา จตุตฺถํสตฺถารํฯ กามญฺเจตฺถ จตุตฺโถ สตฺถา เอโก อทุติโย อนญฺญสาธารโณ, ตถาปิ โส เยสํ อุตฺตริมนุสฺสธมฺมานํ วเสน ‘‘ธมฺมมโย กาโย’’ติ วุจฺจติ, เตสํ สมุทายภูโตปิ เต คุณาวยเว สตฺถุฏฺฐานิเย กตฺวา ทสฺเสนฺโต ภควา ‘‘อยมฺปิ โข, โลหิจฺจ, สตฺถา’’ติ อภาสิฯ

อญฺญาติ ย-การโลเปน นิทฺเทโส ‘‘สยํ อภิญฺญา’’ติ อาทีสุ (ที. นิ. 1.28, 37, 52; ม. นิ. 1.284; 2.341; อ. นิ. 2.5; 10.11; มหาว. 11; ธ. ป. 353; กถา. 405) วิยฯ อญฺญายาติ จ ตทตฺถิเย สมฺปทานวจนนฺติ อาห ‘‘อาชานนตฺถายา’’ติฯ สาวกตฺตํ ปฏิชานิตฺวา ฐิตตฺตา เอกเทเสนสฺส สาสนํ กโรนฺตีติ อาห ‘‘นิรนฺตรํ ตสฺส สาสนํ อกตฺวา’’ติฯ อุกฺกมิตฺวา วตฺตนฺตีติ ยถิจฺฉิตํ กโรนฺตีติ อตฺโถฯ ปฏิกฺกมนฺติยาติ อนภิรติยา อคารเวน อปคจฺฉนฺติยา, เตนาห ‘‘อนิจฺฉนฺติยา’’ติอาทิฯ เอกายาติ เอกาย อิตฺถิยาฯ เอโก อิจฺเฉยฺยาติ เอโก ปุริโส ตาย อนิจฺฉนฺติยา สมฺปโยคํ กาเมยฺยฯ โอสกฺกนาทิมุเขน อิตฺถิปุริสสมฺพนฺธนิทสฺสนํ เคหสิตอเปกฺขาวเสน ตสฺส สตฺถุโน สาวเกสุ ปฏิปตฺตีติ ทสฺเสติฯ อติวิย วิรตฺตภาวโต ทฏฺฐุมฺปิ อนิจฺฉมานํฯ โลเภนาติ ปริวารวเสน อุปฺปชฺชนกลาภสกฺการโลเภนฯ ตตฺถ สมฺปาเทหีติ ตสฺมิํ ปฏิปตฺติธมฺเม ปติฏฺฐิตํ กตฺวา สมฺปาเทหิฯ อุชุํ กโรหิ กายวงฺกาทิวิคเมนฯ

[515] เอวํ โจทนํ อรหตีติ เอวํ วุตฺตนเยน สาวเกสุ อปฺโปสฺสุกฺกภาวาปาทเน นิโยชนวเสน โจทนํ อรหติ, น ปฐโม วิย ‘‘เอวรูโป ตว โลภธมฺโม’’ติอาทินา, น จ ทุติโย วิย ‘‘อตฺตานเมว ตาว ตตฺถ สมฺปาเทหี’’ติอาทินาฯ กสฺมา? สมฺปาทิตอตฺตหิตตาย ตติยสฺสฯ

นโจทนารหสตฺถุวณฺณนา

[516] ‘‘น โจทนารโห’’ติ เอตฺถ ยสฺมา โจทนารหตา นาม สตฺถุวิปฺปฏิปตฺติยา วา สาวกวิปฺปฏิปตฺติยา วา อุภยวิปฺปฏิปตฺติยา วา, ตยิทํ สพฺพมฺปิ อิมสฺมิํ สตฺถริ นตฺถิ, ตสฺมา น โจทนารโหติ อิมมตฺถํ ทสฺเสตุํ ‘‘อยญฺหี’’ติอาทิ วุตฺตํฯ