12. โลหิจฺจสุตฺตวณฺณนา

โลหิจฺจพฺราหฺมณวตฺถุวณฺณนา

[501] สาลวติกาติ อิตฺถิลิงฺควเสน ตสฺส คามสฺส นามํฯ คามณิกาภาเวนาติ เกจิฯ โลหิโต นาม ตสฺส กุเล ปุพฺพปุริโส, ตสฺส วเสน โลหิจฺโจติ ตสฺส พฺราหฺมณสฺส โคตฺตโต อาคตํ นามํฯ

[502] ‘‘ทิฏฺฐิคต’’นฺติ ลทฺธิมตฺตํ อธิปฺเปตนฺติ อาห ‘‘น ปน อุจฺเฉทสสฺสตานํ อญฺญตร’’นฺติฯ น หิ อุจฺเฉทสสฺสตคาหวินิมุตฺโต โกจิ ทิฏฺฐิคาโห อตฺถิฯ ‘‘ภาสติ เยวา’’ติ ตสฺสา ลทฺธิยา โลเก ปากฏภาวํ ทสฺเสติฯ อตฺตโต อญฺโญ ปโรติ ยถา อนุสาสกโต อนุสาสิตพฺโพ ปโร, เอวํ อนุสาสิตพฺพโตปิ อนุสาสโก ปโรติ วุตฺตํ ‘‘ปโร ปรสฺสาติ ปโร โย’’ติอาทิฯ กิํ-สทฺทาเปกฺขาย เจตฺถ ‘‘กริสฺสตี’’ติ อนาคตกาลวจนํ, อนาคเตปิ วา เตน ตสฺส กาตพฺพํ นตฺถีติ ทสฺสนตฺถํฯ กุสลํ ธมฺมนฺติ อนวชฺชธมฺมํ นิกฺกิเลสธมฺมํ วิโมกฺขธมฺมนฺติ อตฺโถฯ ‘‘ปเรสํ ธมฺมํ กเถสฺสามี’’ติ เตหิ อตฺตานํ ปริวาราเปตฺวา วิจรณํ กิํ อตฺถิยํ อาสยพุทฺธสฺสาปิ อนุโรเธน วินา ตํ น โหตีติ ตสฺมา อตฺตนา ปฏิลทฺธํ…เป.… วิหาตพฺพนฺติ วทติฯ เตนาห ‘‘เอวํ สมฺปทมิทํ ปาปกํ โลภธมฺมํ วทามี’’ติฯ

[504] โสติ โลหิจฺโจ พฺราหฺมโณฯ

[508] กถาผาสุกตฺถนฺติ กถาสุขตฺถํ, สุเขน กถํ กเถตุญฺเจว โสตุญฺจาติ อตฺโถฯ อปฺเปว นาม สิยาติ เอตฺถ ปีติวเสน อาเมฑิตํ ทฏฺฐพฺพํฯ ตถา หิ ตํ ‘‘พุทฺธคชฺชิต’’นฺติ วุจฺจติ ฯ ภควา หิ อีทิเสสุ ฐาเนสุ วิเสสโต ปีติโสมนสฺสชาโต โหติฯ เตนาห ‘‘อยํ กิเรตฺถ อธิปฺปาโย’’ติอาทิฯ

โลหิจฺจพฺราหฺมณานุโยควณฺณนา

[509] สมุทยสญฺชาตีติ อายุปฺปาโทฯ อนุปุพฺโพ กมฺปี-สทฺโท อากงฺขนตฺโถ โหตีติ ‘‘อิจฺฉตีติ อตฺโถ’’ติ วุตฺตํฯ สาติสเยน วา หิเตน อนุกมฺปโก อนุคฺคณฺหนโก หิตานุกมฺปีฯ สมฺปชฺชตีติ อาเสวนลาเภน นิปฺปชฺชติ พลวตี โหติ, อวคฺคหาติ อตฺโถ, เตนาห ‘‘นิยตา โหตี’’ติฯ นิรเย นิพฺพตฺตติ มิจฺฉาทิฏฺฐิโกฯ

[510-11] ทุติยํ อุปปตฺตินฺติ ‘‘นนุ ราชา ปเสนที โกสโล’’ติอาทินา ทุติยํ อุปปตฺติํ สาธนยุตฺติํฯ การณญฺหิ ภควา อุปมามุเขน ทสฺเสติฯ เย จิเมติ เย จ อิเม กุลปุตฺตา ทิพฺพา คพฺภา ปริปาเจนฺตีติ โยชนาฯ อสกฺกุณนฺตา อุปนิสฺสยสมฺปตฺติยา, ญาณปริปากสฺส วา อภาเวนฯ เย ปน ‘‘ปริปจฺจนฺตี’’ติ ปฐนฺติ, เตสํ ‘‘ทิพฺเพ คพฺเภ’’ติ วจนวิปลฺลาเสน ปโยชนํ นตฺถิฯ อตฺโถ จ ทุติยวิกปฺเป วุตฺตนเยน เวทิตพฺโพฯ อหิตานุกมฺปิตา จ ตํสมงฺคิสตฺตวเสนฯ ทิวิ ภวาติ ทิพฺพาฯ คพฺเภนฺติ ปริปจฺจนวเสน สนฺตานํ ปพนฺเธนฺตีติ คพฺภาฯ ‘‘ฉนฺนํ เทวโลกาน’’นฺติ นิทสฺสนวจนเมตํฯ พฺรหฺมโลกสฺสาปิ หิ ทิพฺพคพฺภภาโว ลพฺภเตว ทิพฺพวิหารเหตุกตฺตาฯ เอวญฺจ กตฺวา ‘‘ภาวนํ ภาวยมานา’’ติ อิทมฺปิ วจนํ สมตฺถิตํ โหติฯ ภวนฺติ เอตฺถ ยถารุจิ สุขสมปฺปิตาติ ภวา, วิมานานิฯ เทวภาวาวหตฺตา ทิพฺพาฯ วุตฺตนเยเนว คพฺภาฯ ทานาทโย เทวโลกสํวตฺตนิยปุญฺญวิเสสาฯ ทิพฺพา ภวาติ เทวโลกปริยาปนฺนา อุปปตฺติภวาฯ ตทาวโห หิ กมฺมภโว ปุพฺเพ คหิโตฯ