ยกฺขทาสีนนฺติ เทวทาสีนํ, ยา ‘‘เทวตาภติโยติปิ’’ วุจฺจนฺติฯ มทนิทฺทนฺติ สุรามทนิมิตฺตกํ สุปนํ เทวตูปหารนฺติ นจฺจนคายนาทินา เทวตานํ ปูชํฯ สุราปาตินฺติ ปาติปุณฺณํ สุรํฯ ทิวาติ อติทิวา อุสฺสูเรฯ

เอลมูคกถา วิยาติ อิเมสํ ปณฺฑิตมานีนํ กถา อนฺธพาลกถาสทิสีฯ จตฺตาโร นิโรเธติ อญฺญมญฺญวิธุเร จตฺตาโร นิโรเธ เอเต ปญฺญเปนฺติฯ น จ อญฺญมญฺญวิรุทฺธนานาสภาเวน เตน ภวิตพฺพํ, อถ โข เอกสภาเวน, เตนาห ‘‘อิมินา จา’’ติอาทิฯ อญฺเญเนวาติ อิเมหิ วุตฺตาการโต อญฺญากาเรเนว ภวิตพฺพํฯ ‘‘อยํ นิโรโธ, อยํ นิโรโธ’’ติ อาเมฑิตวจนํ สตฺถา อตฺตโน เทสนาวิลาเสน อเนกาการโวการํ นิโรธํ วิภาเวสฺสตีติ ทสฺสนตฺถํ กตํ อโห นูนาติ เอตฺถ อโหติ อจฺฉริเย, นูนาติ อนุสฺสรเณ นิปาโตฯ ตสฺมา อโห นูน ภควา อนญฺญสาธารณเทสนตฺตา นิโรธมฺปิ อโห อจฺฉริยํ กตฺวา กเถยฺย มญฺเญติ อธิปฺปาโยฯ ‘‘อโห นูน สุคโต’’ติ เอตฺถาปิ เอเสว นโยฯ อจฺฉริยวิภาวนโต เอว เจตฺถ ทฺวิกฺขตฺตุํ วจนํ, อจฺฉริยตฺโถปิ เจตฺถ อโห-สทฺโทฯ โส ยสฺมา อนุสฺสรณมุเขเนว เตน คหิโต, ตสฺมา วุตฺตํ ‘‘อโห นูนาติ อนุสฺสรณตฺเถ’’ติฯ กาลปุคฺคลาทิวิภาเคน พหุเภทตฺตา อิเมสํ นิโรธธมฺมานนฺติ พหุวจนํ, กุสล-สทฺทโยเคน สามิวจนํ ภุมฺมตฺเถ ทฏฺฐพฺพํฯ จิณฺณวสิตายาติ นิโรธสมาปตฺติยํ วสีภาวสฺส จิณฺณตฺตาฯ สภาวํ ชานาตีติ นิโรธสฺส สภาวํ ยาถาวโต ชานาติฯ

อเหตุกสญฺญุปฺปาทนิโรธกถาวณฺณนา

[412] ฆรมชฺเฌเยว ปกฺขลิตาติ ฆรโต พหิ คนฺตุกามา ปุริสา มคฺคํ อโนตริตฺวา ฆราชิเรน สมตเล วิวฏงฺคเณ เอว ปกฺขลนํ ปตฺตา, เอวํ สมฺปทมิทนฺติ อตฺโถฯ อสาธารโณ เหตุ, สาธารโณ ปจฺจโยติ เอวมาทิ วิภาเคน อิธ ปโยชนํ นตฺถิ สญฺญาย อการณภาวปฏิกฺเขปตฺตา โจทนายาติ วุตฺตํ ‘‘การณสฺเสว นาม’’นฺติฯ

ปาฬิยํ ‘‘อุปฺปชฺชนฺติปิ นิรุชฺฌนฺติปี’’ติ วุตฺตํ, ตตฺถ ‘‘สเหตู สปฺปจฺจยา สญฺญา อุปฺปชฺชนฺติ, อุปฺปนฺนา ปน นิรุชฺฌนฺติเยว, น ติฏฺฐนฺตี’’ติ ทสฺสนตฺถํ ‘‘นิรุชฺฌนฺตี’’ติ วจนํ, น นิโรธสฺส สเหตุสปฺปจฺจยภาวทสฺสนตฺถํฯ