ตโปปกฺกมนิรตฺถกถาวณฺณนา

[397] สีลสมฺปทาทีหิ วินาติ สีลสมฺปทา, สมาธิสมฺปทา, ปญฺญาสมฺปทาติ อิมาหิ โลกุตฺตราหิ สมฺปทาหิ วินา น กทาจิ สามญฺญํ วา พฺรหฺมญฺญํ วา สมฺภวติ, ยสฺมา จ ตเทวํ, ตสฺมา เตสํ ตโปปกฺกมานํ นิรตฺถกตํ ทสฺเสนฺโตติ โยชนาฯ ‘‘โทสเวรวิรหิต’’นฺติ อิทํ โทสสฺส เมตฺตาย อุชุปฏิปกฺขตาย วุตฺตํฯ โทส-คฺคหเณน วา สพฺเพปิ ฌานปฏิปกฺขา สํกิเลสธมฺมา คหิตา, เวร-คฺคหเณน ปจฺจตฺถิกภูตา สตฺตาฯ ยทคฺเคน หิ โทสรหิตํ, ตทคฺเคน เวรรหิตนฺติฯ

[398] ปากฏภาเวน กายติ คเมตีติ ปกติ, โลกสิทฺธวาโท, เตนาห ‘‘ปกติ โข เอสาติ ปกติกถา เอสา’’ติฯ มตฺตายาติ มตฺตา-สทฺโท ‘‘มตฺตา สุขปริจฺจาคา’’ติอาทีสุ (ธ. ป. 290) วิย อปฺปตฺถํ อนฺโตนีตํ กตฺวา ปมาณวาจโกติ อาห ‘‘อิมินา ปมาเณน เอวํ ปริตฺตเกนา’’ติฯ เตน ปน ปมาเณน ปหาตพฺโพ ปกรณปฺปตฺโต ปฏิปตฺติกฺกโมติ อาห ‘‘ปฏิปตฺติกฺกเมนา’’ติฯ สพฺพตฺถาติ สพฺพวาเรสุฯ

[399] อญฺญถา วทถาติ ยทิ อเจลกภาวาทินา สามญฺญํ วา พฺรหฺมญฺญํ วา อภวิสฺส, สุวิชาโนว สมโณ สุวิชาโน พฺราหฺมโณฯ ยสฺมา ปน ตุมฺเห อิโต อญฺญถาว สามญฺญํ พฺรหฺมญฺญญฺจ วทถ, ตสฺมา ทุชฺชาโนว สมโณ ทุชฺชาโน พฺราหฺมโณ, เตนาห ‘‘อิทํ สนฺธายาหา’’ติฯ ตํ ปกติวาทํ ปฏิกฺขิปิตฺวาติ ปุพฺเพ ยํ ปากติกํ สามญฺญํ พฺรหฺมญฺญญฺจ หทเย ฐเปตฺวา เตน ‘‘ทุกฺกร’’นฺติอาทิ วุตฺตํ, ตเมว สนฺธาย ภควตาปิ ‘‘ปกติ โข เอสา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ อิธ ปน ตํ ปกติวาทํ ปากติกสมณพฺราหฺมณวิสยํ กถํ ปฏิกฺขิปิตฺวา ปฏิสํหริตฺวา สภาวโตว ปรมตฺถโตว สมณสฺส พฺราหฺมณสฺส จ ทุชฺชานภาวํ อาวิกโรนฺโต ปกาเสนฺโตฯ ตตฺราปีติ สมณพฺราหฺมณวาเทปิ วุตฺตนเยเนวฯ