เมนู

8. มหาสีหนาทสุตฺตวณฺณนา

อเจลกสฺสปวตฺถุวณฺณนา

[381] ยสฺมิํ รฏฺเฐ ตํ นครํ, ตสฺส รฏฺฐสฺสปิ ยสฺมิํ นคเร ตทา ภควา วิหาสิ, ตสฺส นครสฺสปิ เอตเทว นามํ, ตสฺมา อุรุญฺญายนฺติ อุรุญฺญาชนปเท อุรุญฺญาสงฺขาเต นคเรติ อตฺโถฯ รมณีโยติ มโนหรภูมิภาคตาย ฉายูทกสมฺปตฺติยา, ชนวิวิตฺตตาย จ มโนรโมฯ นามนฺติ โคตฺตนามํฯ ตปนํ สนฺตปนํ กายสฺส เขทนํ ตโป, โส เอตสฺส อตฺถีติ ตปสฺสี, ตํ ตปสฺสิํฯ ยสฺมา ตถาภูโต ตปํ นิสฺสิโต, ตโป วา ตํ นิสฺสิโต, ตสฺมา อาห ‘‘ตปนิสฺสิตก’’นฺติฯ ลูขํ วา ผรุสํ สาธุสมฺมตาจารวิรหโต นปสาทนียํ อาชีวติ วตฺตตีติ ลูขาชีวี, ตํ ลูขาชีวิํฯ มุตฺตาจาราทีติ อาทิ-สทฺเทน ปรโต ปาฬิยํ (ที. นิ. 1.397) อาคตา หตฺถาปเลขนาทโย สงฺคหิตาฯ อุปฺปณฺเฑตีติ อุหสนวเสน ปริภาสติฯ อุปวทตีติ อวญฺญาปุพฺพกํ อปวทติ, เตนาห ‘‘หีเฬติ วมฺเภตี’’ติฯ ธมฺมสฺส จ อนุธมฺมํติ เอตฺถ ธมฺโม นาม เหตุ ‘‘เหตุมฺหิ ญาณํ ธมฺมปฏิสมฺภิทา’’ติอาทีสุ (วิภ. 720) วิยาติ อาห ‘‘การณสฺส อนุการณ’’นฺติฯ การณนฺติ เจตฺถ ตถาปวตฺตสฺส สทฺทสฺส อตฺโถ อธิปฺเปโต ตสฺส ปวตฺติเหตุภาวโตฯ อตฺถปฺปยุตฺโต หิ สทฺทปฺปโยโคฯ อนุการณนฺติ จ โส เอว ปเรหิ ตถา วุจฺจมาโนฯ ปเรหีติ ‘‘เย เต’’ติ วุตฺตสตฺเตหิ ปเรหิฯ วุตฺตการเณนาติ ยถา เตหิ วุตฺตํ, ตถา เจ ตุมฺเหหิ น วุตฺตํ, เอวํ สติ เตหิ วุตฺตการเณน สการโณ หุตฺวา ตุมฺหากํ วาโท วา ตโต ปรํ ตสฺส อนุวาโท โกจิ อปฺปมตฺตโกปิ วิญฺญูหิ ครหิตพฺพํ ฐานํ การณํ นาคจฺเฉยฺย, กิเมวํ นาคจฺฉตีติ โยชนาฯ ‘‘อิทํ วุตฺตํ โหตี’’ติอาทินา ตเมวตฺถํ สงฺเขปโต ทสฺเสติฯ

[382] อิทานิ ยํ วิภชฺชวาทํ สนฺธาย ภควตา ‘‘น เม เต วุตฺตวาทิโน’’ติ สงฺเขปโต วตฺวา ตํ วิภชิตฺวา ทสฺเสตุํ ‘‘อิธาหํ กสฺสปา’’ติอาทิ วุตฺตํ, ตํ วิภาเคน ทสฺเสนฺโต ‘‘อิเธกจฺโจ’’ติอาทิมาห