วจีเภทสฺส นิยามิกา วาจา กายิกกิริยานิยามกสฺส กมฺมนฺตสฺส อุปการิกาฯ ตทุภยานนฺตรนฺติ ทุจฺจริตทฺวยปหายกสฺส สุจริตทฺวยปาริปูริเหตุภูตสฺส สมฺมาวาจาสมฺมากมฺมนฺตทฺวยสฺส อนนฺตรํฯ อิทํ วีริยนฺติ จตุพฺพิธํ สมฺมปฺปธานวีริยํฯ อินฺทฺริยสมตาทโย สมาธิสฺส อุปการธมฺมาฯ ตพฺพิปริยายโต อปการธมฺมา เวทิตพฺพาฯ คติโยติ นิปฺผตฺติโย, กิจฺจาทิสภาเว วาฯ สมนฺเนสิตฺวาติ อุปธาเรตฺวาฯ

ทฺเวปพฺพชิตวตฺถุวณฺณนา

[376-7] ‘‘กสฺมา อารทฺธ’’นฺติ อนุสนฺธิการณํ ปุจฺฉิตฺวา ตํ วิภาเวตุํ ‘‘อยํ กิรา’’ติอาทิ วุตฺตํ, เตน อชฺฌาสยานุสนฺธิวเสน อุปริ เทสนา ปวตฺตาติ ทสฺเสติฯ เตนาติ ตถาลทฺธิกตฺตาฯ อสฺสาติ ลิจฺฉวีรญฺโญฯ เทสนายาติ สณฺหสุขุมายํ สุญฺญตปฏิสํยุตฺตายํ ยถาเทสิตเทสนายํฯ นาธิมุจฺจตีติ น สทฺทหติ น ปสีทติฯ ตนฺติธมฺมํ นาม กเถนฺโตติ เยสํ อตฺถาย ธมฺโม กถียติ, ตสฺมิํ เตสํ อสติปิ มคฺคปฏิเวเธ เกวลํ สาสเน ตนฺติธมฺมํ กตฺวา กเถนฺโตฯ เอวรูปสฺสาติ สมฺมาสมฺพุทฺธตฺตา อวิปรีตธมฺมเทสนตาย เอวํปากฏธมฺมกายสฺส สตฺถุฯ ยุตฺตํ นุ โข เอตํ อสฺสาติ อสฺส ปฐมชฺฌานาทิสมธิคเมน สมาหิตจิตฺตสฺส กุลปุตฺตสฺส เอตํ ‘‘ตํ ชีว’’นฺติอาทินา อุจฺเฉทาทิคาหคหณํ อปิ นุ ยุตฺตนฺติ ปุจฺฉติฯ ลทฺธิยา ปน ฌานาธิคมมตฺเตน น ตาว วิเวจิตตฺตา ‘‘เตหิ ยุตฺต’’นฺติ วุตฺตํ ตํ วาทํ ปฏิกฺขิปิตฺวาติ ฌานลาภิโนปิ ตํ คหณํ ‘‘อยุตฺตเมวา’’ติ ตํ อุจฺเฉทวาทํ สสฺสตวาทํ วา ปฏิกฺขิปิตฺวาฯ อตฺตมนา อเหสุนฺติ ยสฺมา ขีณาสโว วิคตสมฺโมโห ติณฺณวิจิกิจฺโฉ, ‘‘ตสฺมา ตสฺส ตถา วตฺตุํ น ยุตฺต’’นฺติ อุปฺปนฺนนิจฺฉยตาย ตํ มม วจนํ สุตฺวา อตฺตมนา อเหสุนฺติ อตฺโถฯ โสปิ ลิจฺฉวี ราชา เต วิย สญฺชาตนิจฺฉยตฺตา อตฺตมโน อโหสิฯ ยํ ปเนตฺถ อตฺถโต อวิภตฺตํ, ตํ สุวิญฺเญยฺยเมวฯ

มหาลิสุตฺตวณฺณนาย ลีนตฺถปฺปกาสนาฯ