กูฏทนฺตอุปาสกตฺตปฏิเวทนากถาวณฺณนา

[354-8] สพฺเพ เต ปาณโยติ ‘‘สตฺต จ อุสภสตานี’’ติอาทินา วุตฺเต สพฺเพ ปาณิโนฯ อากุลภาโวติ ภควโต สนฺติเก ธมฺมสฺส สุตตฺตา ปาณีสุ อนุทฺทยํ อุปฏฺฐเปตฺวา ฐิตสฺส ‘‘กถญฺหิ นาม มยา ตาว พหู ปาณิโน มารณตฺถาย พนฺธาปิตา’’ติ จิตฺเต ปริพฺยากุลภาโว อุทปาทิฯ สุตฺวาติ ‘‘พนฺธนโต โมจิตา’’ติ สุตฺวาฯ กามจฺฉนฺทวิคเมน กลฺลจิตฺตตา อโรคจิตฺตตา, พฺยาปาทวิคเมน เมตฺตาวเสน มุทุจิตฺตตา อกถินจิตฺตตา, อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจปฺปหาเนน วิกฺเขปวิคมนโต วินีวรณจิตฺตตา เตหิ น ปิหิตจิตฺตตา, ถินมิทฺธวิคเมน อุทคฺคจิตฺตตา สํปคฺคณฺหนวเสน อลีนจิตฺตตา, วิจิกิจฺฉาวิคเมน สมฺมาปฏิปตฺติยา อธิมุตฺตตาย ปสนฺนจิตฺตตา จ โหตีติ อาห ‘‘กลฺลจิตฺตนฺติอาทิ อนุปุพฺพิกถานุภาเวน วิกฺขมฺภิตนีวรณตํ สนฺธาย วุตฺต’’นฺติฯ ยํ ปเนตฺถ อตฺถโต อวิภตฺตํ, ตํ สุวิญฺเญยฺยเมวฯ

กูฏทนฺตสุตฺตวณฺณนาย ลีนตฺถปฺปกาสนาฯ

6. มหาลิสุตฺตวณฺณนา

พฺราหฺมณทูตวตฺถุวณฺณนา

[359] ปุนปฺปุนํ วิสาลีภาวูปคมนโตติ ปุพฺเพ กิร ปุตฺตธีตุวเสน ทฺเว ทฺเว หุตฺวา โสฬสกฺขตฺตุํ ชาตานํ ลิจฺฉวีราชกุมารานํ สปริวารานํ อนุกฺกเมเนว วฑฺฒนฺตานํ นิวาสนฏฺฐานารามุยฺยานโปกฺขรณีอาทีนํ ปติฏฺฐานสฺส อปฺปโหนกตาย นครํ ติกฺขตฺตุํ คาวุตนฺตเรน คาวุตนฺตเรน ปริกฺขิปิํสุ, เตนสฺส ปุนปฺปุนํ วิสาลีภาวํ คตตฺตา ‘‘เวสาลี’’ ตฺเวว นามํ ชาตํ, เตน วุตฺตํ ‘‘ปุนปฺปุนํ วิสาลีภาวูปคมนโต เวสาลีติ ลทฺธนามเก นคเร’’ติฯ สยํชาตนฺติ สยเมว ชาตํ อโรปิมํฯ มหนฺตภาเวเนวาติ รุกฺขคจฺฉานํ, ฐิโตกาสสฺส จ มหนฺตภาเวน, เตนาห ‘‘หิมวนฺเตน สทฺธิํ เอกาพทฺธํ หุตฺวา’’ติฯ กูฏาคารสาลาสงฺเขเปนาติ หํสวฏฺฏกจฺฉนฺเนน กูฏาคารสาลานิยาเมนฯ โกสเลสุ ชาตา, ภวา วา, ตํ วา รฏฺฐํ นิวาโส เอเตสนฺติ โกสลกาฯ เอวํ มาคธกา เวทิตพฺพาฯ ยสฺส อกรเณ ปุคฺคโล มหาชานิโย โหติ, ตํ กรณํ อรหตีติ กรณียํ เตน กรณีเยน, เตนาห ‘‘อวสฺสํ กตฺตพฺพกมฺเมนา’’ติฯ ตํ กิจฺจนฺติ วุจฺจติ สติ สมวาเย กาตพฺพโตฯ

[360] ยา พุทฺธานํ อุปฺปชฺชนารหา นานตฺตสญฺญา, ตาสํ วเสน นานารมฺมณาจารโตฯ สมฺภวนฺตสฺเสว ปฏิเสโธฯ ปฏิกฺกมฺมาติ นิวตฺติตฺวา ตถา จิตฺตํ อนุปฺปาเทตฺวาฯ สลฺลีโนติ ฌานสมาปตฺติยา เอกตฺตารมฺมณํ อลฺลีโนฯ

โอฏฺฐทฺธลิจฺฉวีวตฺถุวณฺณนา

[361] อทฺโธฏฺฐตายาติ ตสฺส กิร อุตฺตโรฏฺฐํ อปฺปกตาย ติริยํ ผาเลตฺวา อปนีตทฺธํ วิย ขายติ จตฺตาโร ทนฺเต, ทฺเว จ ทาฐา น ฉาเทติ, เตน นํ ‘‘โอฏฺฐทฺโธ’’ติ โวหรนฺติฯ อยํ กิร อุปาสโก สทฺโธ ปสนฺโน ทายโก ทานปติ พุทฺธมามโก ธมฺมมามโก สงฺฆมามโก, เตนาห ปุเรภตฺตนฺติอาทิฯ