[316] สมสโมติ สโมเยว หุตฺวา สโมฯ หีโนปมวเสนปิ สมตา วุจฺจตีติ ตํ นิวตฺเตนฺโต ‘‘ฐเปตฺวา เอกเทสสมตฺต’’นฺติอาทิมาหฯ กุลโกฏิปริทีปนนฺติ กุลอาทิปริทีปนํ อถาปิ สิยาติ อถาปิ ตุมฺหากํ เอวํ ปริวิตกฺโก สิยาฯ พฺราหฺมณภาวํ สาเธติ วณฺโณฯ มนฺตชาตีสุปิ เอเสว นโยฯ สีลเมว สาเธสฺสติ พฺราหฺมณภาวํฯ กสฺมาติ เจ? อาห ‘‘ตสฺมิญฺหิสฺสา’’ติอาทิฯ สมฺโมหมตฺตํ วณฺณาทโยติ วณฺณมนฺตชาติโย หิ พฺราหฺมณภาวสฺส องฺคนฺติ สมฺโมหมตฺตเมตํ อสมเวกฺขิตาภิมานภาวโตฯ

สีลปญฺญากถาวณฺณนา

[317] กถิโต พฺราหฺมเณน ปญฺโหติ ‘‘สีลวา จ โหตี’’ติอาทินา ทฺวินฺนเมว องฺคานํ วเสน ยถาปุจฺฉิโต ปญฺโห ยาถาวโต วิสฺสชฺชิโต เอตฺถาติ เอตสฺมิํ ยถาวิสฺสชฺชิเต อตฺเถฯ ตสฺสาติ โสณทณฺฑสฺสฯ สีลปริสุทฺธาติ สีลสมฺปตฺติยา สพฺพโส สุทฺธา อนุปกฺกิลิฏฺฐาฯ กุโต ทุสฺสีเล ปญฺญา อสมาหิตตฺตา ตสฺสฯ ชเฬ เอฬมูเค กุโต สีลนฺติ ชเฬ เอฬมูเค ทุปฺปญฺเญ กุโต สีลํ สีลวิภาคสฺส, สีลปริโสธนูปายสฺส จ อชานนโตฯ ปกฏฺฐํ อุกฺกฏฺฐํ ญาณํ ปญฺญาณนฺติ, ปากติกํ ญาณํ นิวตฺเตตุํ ‘‘ปญฺญาณ’’นฺติ วุตฺตนฺติ ตยิทํ ปกาเรหิ ชานนโต ปญฺญาวาติ อาห ‘‘ปญฺญาณนฺติ ปญฺญา เยวา’’ติฯ

สีเลนโธตาติ สมาธิปทฏฺฐาเนน สีเลน สกลสํกิเลสมลวิสุทฺธิยา โธตา วิสุทฺธา, เตนาห ‘‘กถํ ปนา’’ติอาทิฯ ตตฺถ โธวตีติ สุชฺฌติฯ มหาสฏฺฐิวสฺสตฺเถโร วิยาติ สฏฺฐิวสฺสมหาเถโร วิยฯ เวทนาปริคฺคหมตฺตมฺปีติ เอตฺถ เวทนาปริคฺคโห นาม ยถาอุปฺปนฺนํ เวทนํ สภาวรสโต อุปธาเรตฺวา ‘‘อยํ เวทนา ผสฺสํ ปฏิจฺจ, โส ผสฺโส อนิจฺโจ ทุกฺโข วิปริณามธมฺโม’’ติ ลกฺขณตฺตยํ อาโรเปตฺวา ปวตฺติตวิปสฺสนาฯ เอวํ วิปสฺสนฺเตน ‘‘สุเขน สกฺกา สา เวทนา อธิวาเสตุํ ‘‘เวทนา เอว เวทิยตี’’ติฯ เวทนํ วิกฺขมฺเภตฺวาติ ยถาอุปฺปนฺนํ ทุกฺขํ เวทนํ อนนุวตฺติตฺวา วิปสฺสนํ อารภิตฺวา วีถิํ ปฏิปนฺนาย วิปสฺสนาย ตํ วิโนเทตฺวาฯ