อาทิ-สทฺเทน ทุกฺขลิตานุกฑฺฒิตาทิํ สงฺคณฺหาติฯ ‘‘อาทิมชฺฌปริโยสานํ ปากฏํ กตฺวา’’ติ อิมินา ตสฺสา วาจาย อตฺถปาริปูริํ วทนฺติฯ

‘‘ชิณฺโณ’’ติอาทีนิ ปทานิ สุวิญฺเญยฺยานิ, เหฏฺฐา วุตฺตตฺถานิ จฯ ทุติยนเย ปน ชิณฺโณติ นายํ ชิณฺณตา วโยมตฺเตน, อถ โข กุลปริวฏฺเฏน ปุราณตาติ อาห ‘‘ชิณฺโณติ โปราโณ’’ติอาทิ, เตน ตสฺส พฺราหฺมณสฺส กุลวเสน อุทิโตทิตภาวมาหฯ ชาติวุทฺธิยา ‘‘วโยอนุปฺปตฺโต’’ติ วกฺขมานตฺตา, คุณวุทฺธิยา ตโต สาติสยตฺตา จ ‘‘วุทฺโธติ สีลาจาราทิคุณวุทฺธิยา ยุตฺโต’’ติ อาหฯ ตถา ชาติมหลฺลกตาย วกฺขมานตฺตา ‘‘มหลฺลโก’’ติ ปเทน วิภวมหตฺตตา โยชิตาฯ มคฺคปฏิปนฺโนติ พฺราหฺมณานํ ปฏิปตฺติวีถิํ อุปคโต ตํ อโวกฺกมฺม จรณโตฯ อนฺติมวยนฺติ ปจฺฉิมวยํฯ

พุทฺธคุณกถาวณฺณนา

[304] ตาทิเสหิ มหานุภาเวหิ สทฺธิํ ยุคคฺคาหวเสนปิ ทหนํ น มาทิสานํ อนุจฺฉวิกํ, กุโต ปน อุกฺกํสนนฺติ อิทํ พฺราหฺมณสฺส น ยุตฺตรูปนฺติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘น โข ปน เมตํ ยุตฺต’’นฺติอาทิฯ สทิสาติ เอกเทเสน สทิสาฯ น หิ พุทฺธานํ คุเณหิ สพฺพถา สทิสา เกจิปิ คุณา อญฺเญสุ ลพฺภนฺติฯ อิตเรติ อตฺตโน คุเณหิ อสทิสคุเณฯ อิทนฺติ อิทํ อตฺถชาตํฯ โคปทกนฺติ คาวิยา ปเท ฐิตอุทกํฯ

สฏฺฐิกุลสตสหสฺสนฺติ สฏฺฐิสหสฺสาธิกํ กุลสตสหสฺสํ กุลปริยาเยนาติ สุทฺโธทนมหาราชสฺส กุลานุกฺกเมน อาคตํฯ เตสุปีติ เตสุปิ จตูสุ นิธีสุฯ คหิตคหิตนฺติ คหิตํ คหิตํ ฐานํ ปูรติเยว ธเนน ปฏิปากติกเมว โหติฯ อปริมาโณเยวาติ ‘‘เอตฺตโก เอโส’’ติ เกนจิ ปริจฺฉินฺทิตุํ อสกฺกุเณยฺยตาย อปริจฺฉินฺโน เอวฯ

ตตฺถาติ มญฺจเกฯ สีหเสยฺยํ กปฺเปสีติ ยถา ราหุ อสุรินฺโท อายามโต, วิตฺถารโต อุพฺเพธโต จ ภควโต รูปกายสฺส ปริจฺเฉทํ คเหตุํ น สกฺโกติ, ตถา รูปํ อิทฺธาภิสงฺขารํ อภิสงฺขโรนฺโต สีหเสยฺยํ กปฺเปสิฯ