เมนู

พฺราหฺมณกญฺญํ อิตฺถิํ ขตฺติยกุมารสฺส ภริยาภูตํ คเหตฺวาปิ ขตฺติยาว เสฏฺฐา, หีนา พฺราหฺมณาติ โยชนาฯ ปุริเสน วา ปุริสํ กริตฺวาติ เอตฺถาปิ เอเสว นโยฯ ปกรเณติ ราคาทิวเสน ปทุฏฺเฐ ปกฺขลิเต การเณ, เตนาห ‘‘โทเส’’ติฯ ภสฺสติ นิรตฺถกภาเวน ขิปียตีติ ภสฺสํ, ฉาริกาฯ

[277] ชนิตสฺมินฺติ กมฺมกิเลเสหิ นิพฺพตฺเตฯ ชเน เอตสฺมินฺติ วา ชเนตสฺมิํ, มนุสฺเสสูติ อตฺโถ, เตนาห ‘‘โคตฺตปฏิสาริโน’’ติฯ สํสนฺทิตฺวาติ ฆเฏตฺวา, อวิรุทฺธํ กตฺวาติ อตฺโถฯ

ปฐมภาณวารวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

วิชฺชาจรณกถาวณฺณนา

[278] อิทํ วฏฺฏตีติ อิทํ อชฺเฌนาทิ กตฺตุํ ลพฺภติฯ ชาติวาทวินิพทฺธาติ ชาติสนฺนิสฺสิตวาเท วินิพทฺธาฯ พฺราหฺมณสฺเสว อชฺเฌนชฺฌาปนยชนยาชนาทโยติ เอวํ เย อตฺตุกฺกํสนปรวมฺภนวเสน ปวตฺตา, ตโต เอว เต มานวาทปฏิพทฺธา จ โหนฺติฯ เย ปน อาวาหวิวาหวินิพทฺธา, เต เอว สมฺพนฺธตฺตยวเสน ‘‘อรหสิ วา มํ ตฺวํ, น วา มํ ตฺวํ อรหสี’’ติ เอวํ ปวตฺตนกาฯ

ยตฺถาติ ยสฺสํ วิชฺชาจรณสมฺปตฺติยํฯ ลคฺคิสฺสามาติ โอลคฺคา อนฺโตคธา ภวิสฺสามาติ จินฺตยิมฺหฯ ปรมตฺถโต อวิชฺชาจรณานิเยว ‘‘วิชฺชาจรณานี’’ติ คเหตฺวา ฐิโต ปรมตฺถโต วิชฺชาจรเณสุ วิภชิยมาเนสุ โส ตโต ทูรโต อปนีโต นาม โหตีติ อาห ‘‘ทูรเมว อวกฺขิปี’’ติฯ สมุทาคมโต ปภุตีติอาทิสมุฏฺฐานโต ปฏฺฐายฯ

[279] ติวิธํ สีลนฺติ ขุทฺทกาทิเภทํ ติวิธํ สีลํฯ สีลวเสเนวาติ สีลปริยาเยเนวฯ กิญฺจิ กิญฺจีติ อหิํสนาทิยมนิยมลกฺขณํ กิญฺจิ กิญฺจิ สีลํ อตฺถิฯ ตตฺถ ตตฺเถว ลคฺเคยฺยาติ ตสฺมิํ ตสฺมิํเยว พฺราหฺมณสมยสิทฺเธ สีลมตฺเต ‘‘จรณ’’นฺติ ลคฺเคยฺยฯ อฏฺฐปิ สมาปตฺติโย จรณนฺติ นิยฺยาติตา โหนฺติ รูปาวจรจตุตฺถชฺฌานนิทฺเทเสเนว อรูปชฺฌานานมฺปิ นิทฺทิฏฺฐภาวาปตฺติโต นิยฺยาติตา นิทสฺสิตาฯ