เอวมฺปิ อาปาถมาคตานํ ปน เนสํ อุปนิสฺสยํ ปุพฺพจริยํ ปุพฺพเหตุํ สมฺปติ วตฺตมานญฺจ ปฏิปตฺติํ โอโลเกติ, เตนาห ‘‘อถ ภควา’’ติอาทิฯ วาทปฏิวาทํ กตฺวาติ ‘‘เอวํ นุ เต อมฺพฏฺฐา’’ติอาทินา มยา วุตฺตวจนสฺส ‘‘เย จ โข เต โภ โคตม มุณฺฑกา สมณกา’’ติอาทินา ปฏิวจนํ กตฺวา ติกฺขตฺตุํ อิพฺภวาทนิปาตนวเสน นานปฺปการํ อสมฺภิวากฺยํ สาธุสภาวาย วาจาย วตฺตุํ อยุตฺตวจนํ วกฺขติฯ นิพฺพิเสวนนฺติ วิคตตุทนํ, มานทพฺพวเสน อปคตปริปฺผนฺทนนฺติ อตฺโถฯ

อวสริตพฺพนฺติ อุปคนฺตพฺพํฯ อิจฺฉานงฺคเลติ อิทํ ตทา ภควโต โคจรคามนิทสฺสนํ สมีปตฺเถ ภุมฺมนฺติ กตฺวาฯ ‘‘อิจฺฉานงฺคลวนสณฺเฑ’’ติ นิวาสนฏฺฐานทสฺสนํ อธิกรเณ ภุมฺมนฺติฯ ตทุภยํ วิวรนฺโต ‘‘อิจฺฉานงฺคลํ อุปนิสฺสายา’’ติอาทิมาหฯ ธมฺมราชสฺส ภควโต สพฺพโส อธมฺมนิคฺคณฺหนปรา ปฏิปตฺติ, สา จ สีลสมาธิปญฺญาวเสนาติ ตํ ทสฺเสตุํ ‘‘สีลขนฺธาวาร’’นฺติอาทิ วุตฺตํฯ ยถาภิรุจิเตนาติ ทิพฺพวิหาราทีสุ เยน เยน อตฺตโน อภิรุจิเตน วิหาเรนฯ

โปกฺขรสาติวตฺถุวณฺณนา

[255] มนฺเตติ อิรุพฺเพทาทิมนฺตสตฺเถฯ โปกฺขเร กมเล สยมาโน นิสีทีติ โปกฺขรสาตีฯ สาติ วุจฺจติ สมสณฺฐานํ, โปกฺขเร สณฺฐานาวยเว ชาโตติ ‘‘โปกฺขรสาตี’’ติปิ วุจฺจติฯ เสตโปกฺขรสทิโสติ เสตปทุมวณฺโณฯ สุวฏฺฏิตาติ วฏฺฏภาวสฺส ยุตฺตฏฺฐาเน สุฏฺฐุ วฏฺฏุลาฯ กาฬวงฺคติลกาทีนํ อภาเวน สุปริสุทฺธาฯ

อิมสฺส พฺราหฺมณสฺส กีทิโส ปุพฺพโยโค, เยน นํ ภควา อนุคฺคณฺหิตุํ ตํ ฐานํ อุปคโตติ อาห ‘‘อยํ ปนา’’ติอาทิฯ ปทุมคพฺเภ นิพฺพตฺติ เตนายํ สํเสทโช ชาโตฯ น ปุปฺผตีติ น วิกสติฯ รชตพิมฺพกนฺติ รูปิยมยํ รูปกํฯ

อชฺฌาวสตีติ เอตฺถ อธิ-สทฺโท อิสฺสริยตฺถทีปโน, อาสทฺโท มริยาทตฺโถติ ทสฺเสนฺโต ‘‘อภิภวิตฺวา’’ติอาทิมาหฯ เตหิ ยุตฺตตฺตา หิ อุกฺกฏฺฐนฺติ อุปโยควจนํ, เตนาห ‘‘อุปสคฺควเสนา’’ติอาทิฯ ยาย มริยาทายาติ ยาย อวตฺถายฯ