นีวรณปฺปหานกถาวณฺณนา

[216] วตฺตพฺพตํ อาปชฺชตีติ ‘‘อสุกสฺส ภิกฺขุโน อรญฺเญ ติรจฺฉานคตานํ วิย, วนจรกานํ วิย จ นิวาสมตฺตเมว, น ปน อรญฺญวาสานุจฺฉวิกา กาจิ สมฺมาปฏิปตฺตี’’ติ อปวาทวเสน วตฺตพฺพตํ, อารญฺญเกหิ วา ติรจฺฉานคเตหิ, วนจรวิสภาคชเนหิ วา สทฺธิํ วิปฺปฏิปตฺติวเสน วตฺตพฺพตํ อาปชฺชติฯ กาฬกสทิสตฺตา กาฬกํ, ถุลฺลวชฺชํฯ ติลกสทิสตฺตา ติลกํ, อณุมตฺตวชฺชํฯ

วิวิตฺตนฺติ ชนวิวิตฺตํฯ เตนาห ‘‘สุญฺญ’’นฺติฯ ตํ ปน ชนสทฺทโฆสาภาเวเนว เวทิตพฺพํ สทฺทกณฺฏกตฺตา ฌานสฺสาติ อาห ‘‘อปฺปสทฺทํ อปฺปนิคฺโฆสนฺติ อตฺโถ’’ติฯ เอตเทวาติ นิสฺสทฺทตํเยวฯ วิหาโร ปาการปริจฺฉินฺโน สกโล อาวาโสฯ อฑฺฒโยโคติ ทีฆปาสาโท, ‘‘ครุฬสณฺฐานปาสาโท’’ติปิ วทนฺติฯ ปาสาโทติ จตุรสฺสปาสาโทฯ หมฺมิยํ มุณฺฑจฺฉทนปาสาโท ฯ อฏฺโฏ ปฏิราชูนํ ปฏิพาหนโยคฺโค จตุปญฺจภูมโก ปติสฺสยวิเสโสฯ มาโฬ เอกกูฏสงฺคหิโต อเนกโกณวนฺโต ปติสฺสยวิเสโสฯ อปโร นโย วิหาโร นาม ทีฆมุขปาสาโทฯ อฑฺฒโยโค เอกปสฺสจฺฉทนกเสนาสนํฯ ตสฺส กิร เอกปสฺเส ภิตฺติ อุจฺจตรา โหติ, อิตรปสฺเส นีจา, เตน ตํ เอกปสฺสฉทนกํ โหติฯ ปาสาโท นาม อายตจตุรสฺสปาสาโทฯ หมฺมิยํ มุณฺฑจฺฉทนกํ จนฺทิกงฺคณยุตฺตํฯ คุหา นาม เกวลา ปพฺพตคุหาฯ เลณํ ทฺวารพทฺธํ ปพฺภารํฯ เสสํ วุตฺตนยเมวฯ มณฺฑโปติ สาขามณฺฑโปฯ

วิหารเสนาสนนฺติ ปติสฺสยภูตํ เสนาสนํฯ มญฺจปีฐเสนาสนนฺติ มญฺจปีฐญฺเจว มญฺจปีฐสมฺพนฺธเสนาสนญฺจฯ จิมิลิกาทิ สนฺถริตพฺพโต สนฺถตเสนาสนํฯ อภิสงฺขรณาภาวโต สยนสฺส นิสชฺชาย จ เกวลํ โอกาสภูตํ เสนาสนํฯ ‘‘วิวิตฺตํ เสนาสน’’นฺติ อิมินา เสนาสนคฺคหเณน สงฺคหิตเมว สามญฺญโชตนาภาวโตฯ

ยทิ เอวํ กสฺมา ‘‘อรญฺญ’’นฺติอาทิ วุตฺตนฺติ อาห ‘‘อิม ปนา’’ติอาทิฯ ‘‘ภิกฺขุนีนํ วเสน อาคต’’นฺติ อิทํ วินเย ตถา อาคตตํ สนฺธาย วุตฺตํ, อภิธมฺเมปิ ปน ‘‘อรญฺญนฺติ นิกฺขมิตฺวา พหิ อินฺทขีลา, สพฺพเมตํ อรญฺญ’’นฺติ (วิภ. 529) อาคตเมวฯ ตตฺถ หิ ยํ น คามปเทสนฺโตคธํ, ตํ ‘‘อรญฺญ’’นฺติ นิปฺปริยายวเสน ตถา วุตฺตํฯ ธุตงฺคนิทฺเทเส (วิสุทฺธิ. 1.31) ยํ วุตฺตํ, ตํ ยุตฺตํ,ตสฺมา ตตฺถ วุตฺตนเยน คเหตพฺพนฺติ อธิปฺปาโยฯ รุกฺขมูลนฺติ รุกฺขสมีปํฯ