นิทานกถาวณฺณนา

วิภาควนฺตานํ สภาววิภาวนํ วิภาคทสฺสนวเสเนว โหตีติ ปฐมํ ตาว วคฺคสุตฺตวเสน วิภาคํ ทสฺเสตุํ ‘‘ตตฺถ ทีฆาคโม นามา’’ติอาทิมาหฯ ตตฺถ ตตฺถาติ ‘‘ทีฆสฺส อาคมวรสฺส อตฺถํ ปกาสยิสฺสามี’’ติ ยทิทํ วุตฺตํ, ตสฺมิํ วจเนฯ ยสฺส อตฺถํ ปกาสยิสฺสามีติ ปฏิญฺญาตํ, โส ทีฆาคโม นาม วคฺคสุตฺตวเสน เอวํ วิภาโคติ อตฺโถฯ อถ วา ตตฺถาติ ‘‘ทีฆาคมนิสฺสิตมตฺถ’’นฺติ เอตสฺมิํ วจเนฯ โย ทีฆาคโม วุตฺโต, โส วคฺคาทิวเสน เอทิโสติ อตฺโถฯ อตฺตโน สํวณฺณนาย ปฐมมหาสงฺคีติยํ นิกฺขิตฺตานุกฺกเมเนว ปวตฺตภาวทสฺสนตฺถํ ‘‘ตสฺส วคฺเคสุ…เป.… วุตฺตํ นิทานมาที’’ติ อาหฯ กสฺมา ปน จตูสุ อาคเมสุ ทีฆาคโม ปฐมํ สงฺคีโต, ตตฺถ จ สีลกฺขนฺธวคฺโค อาทิโต นิกฺขิตฺโต, ตสฺมิญฺจ พฺรหฺมชาลนฺติ? นายมนุโยโค กตฺถจิปิ น ปวตฺตติ, อปิ จ สทฺธาวหคุณโต ทีฆนิกาโย ปฐมํ สงฺคีโตฯ สทฺธา หิ กุสลธมฺมานํ พีชํฯ ยถาห – ‘‘สทฺธา พีชํ ตโป วุฏฺฐี’’ติ, (สํ. นิ. 1.197; สุ. นิ. 77) สทฺธาวหคุณตา จสฺส ทสฺสิตาเยวฯ กิญฺจ กติปยสุตฺตสงฺคหโต, อปฺปปริมาณโต จ คหณธารณาทิสุขโตฯ ตถาเหส จตุตฺติํสสุตฺตสงฺคโห จตุสฏฺฐิภาณวารปริมาโณ จฯ สีลกถาพาหุลฺลโต ปน สีลกฺขนฺธวคฺโค ปฐมํ นิกฺขิตฺโตฯ สีลญฺหิ สาสนสฺส อาทิ, สีลปติฏฺฐานตฺตา สพฺพคุณานํฯ เตเนวาห – ‘‘ตสฺมา ติห, ตฺวํ ภิกฺขุ, อาทิเมว วิโสเธหิ กุสเลสุ ธมฺเมสุฯ โก จาทิ กุสลานํ ธมฺมานํ? สีลญฺจ สุวิสุทฺธ’’นฺติอาทิ (สํ. นิ. 5.395)ฯ เอเตน จสฺส วคฺคสฺส อนฺวตฺถสญฺญตา วุตฺตา โหติฯ ทิฏฺฐิวินิเวฐนกถาภาวโต ปน สุตฺตนฺตปิฏกสฺส นิรวเสสทิฏฺฐิวิภชนํ พฺรหฺมชาลํ ปฐมํ นิกฺขิตฺตนฺติ ทฏฺฐพฺพํฯ เตปิฏเก หิ พุทฺธวจเน พฺรหฺมชาลสทิสํ ทิฏฺฐิคตานิ นิคฺคุมฺพํ นิชฺชฏํ กตฺวา วิภตฺตสุตฺตํ นตฺถีติฯ