อมราวิกฺเขปวาทวณฺณนา

[61] น มรตีติ น อุจฺฉิชฺชติฯ ‘‘เอวมฺปิ เม โน’’ติอาทินา วิวิโธ นานปฺปกาโร เขโป ปเรน ปรวาทีนํ ขิปนํ วิกฺเขโปฯ อมราย ทิฏฺฐิยา วาจาย จ วิกฺขิปนฺตีติ วา อมราวิกฺเขปิโนฯ อมราวิกฺเขปิโน เอว อมราวิกฺเขปิกาฯ อิโต จิโต จ สนฺธาวติ เอกสฺมิํ สภาเว อนวฏฺฐานโตฯ อมรา วิย วิกฺขิปนฺตีติ วา ปุริมนเยเนว สทฺทตฺโถ ทฏฺฐพฺโพฯ

[62] วิกฺเขปวาทิโน อุตฺตริมนุสฺสธมฺเม, อกุสลธมฺเมปิ สภาวเภทวเสเนว ญาตุํ ญาณพลํ นตฺถีติ กุสลากุสลปทานํ กุสลากุสลกมฺมปถวเสเนว อตฺโถฯ ปฐมนยวเสเนว อปริยนฺตวิกฺเขปตาย อมราวิกฺเขปํ วิภาเวตุํ ‘‘เอวนฺติปิ เม โนติ อนิยมิตวิกฺเขโป’’ติ วุตฺตํฯ ตตฺถ อนิยมิตวิกฺเขโปติ สสฺสตาทีสุ เอกสฺมิมฺปิ ปกาเร อฏฺฐตฺวา วิกฺเขปกรณํ, ปรวาทินา ยสฺมิํ กิสฺมิญฺจิ ปุจฺฉิเต ปกาเร ตสฺส ปฏิกฺเขโปติ อตฺโถฯ ทุติยนยวเสน อมราสทิสาย อมราย วิกฺเขปํ ทสฺเสตุํ ‘‘อิทํ กุสลนฺติ วา ปุฏฺโฐ’’ติอาทิมาหฯ อถ วา ‘‘เอวนฺติปิ เม โน’’ติอาทินา อนิยมโตว สสฺสเตกจฺจสสฺสตุจฺเฉทตกฺกีวาทานํ ปฏิเสธเนน ตํ ตํ วาทํ ปฏิกฺขิปเตว อปริยนฺตวิกฺเขปวาทตฺตา อมราวิกฺเขปิโนฯ อตฺตนา ปน อนวฏฺฐิตวาทตฺตา น กิสฺมิญฺจิ ปกฺเข อวติฏฺฐตีติ อาห ‘‘สยํ ปน…เป.… พฺยากโรตี’’ติฯ อิทานิ กุสลาทีนํ อพฺยากรเณน ตเมว อนวฏฺฐานํ วิภาเวติ ‘‘อิทํ กุสลนฺติ วา ปุฏฺโฐ’’ติอาทินาฯ เตเนวาห ‘‘เอกสฺมิมฺปิ ปกฺเข น ติฏฺฐตี’’ติฯ

[63] กุสลากุสลํ ยถาภูตํ อปฺปชานนฺโตปิ เยสมหํ สมเยน กุสลเมว ‘‘กุสล’’นฺติ, อกุสลเมว จ ‘‘อกุสล’’นฺติ พฺยากเรยฺยํ, เตสุ ตถา พฺยากรณเหตุ ‘‘อโห วต เร ปณฺฑิโต’’ติ สกฺการสมฺมานํ กโรนฺเตสุ มม ฉนฺโท วา ราโค วา อสฺสาติ เอวมฺเปตฺถ อตฺโถ สมฺภวติฯ โทโส วา ปฏิโฆ วาติ เอตฺถ วุตฺตวิปริยาเยน โยเชตพฺพํฯ อฏฺฐกถายํ ปน อตฺตโน ปณฺฑิตภาววิสยานํ ราคาทีนํ วเสน โยชนา กตาฯ ‘‘ฉนฺทราคทฺวยํ อุปาทาน’’นฺติ อภิธมฺมนเยน วุตฺตํฯ อภิธมฺเม หิ ตณฺหาทิฏฺฐิโยว ‘‘อุปาทาน’’นฺติ อาคตา, สุตฺตนฺเต ปน โทโสปิ ‘‘อุปาทาน’’นฺติ วุตฺโต ‘‘โกธุปาทานวินิพนฺธา วิฆาตํ อาปชฺชนฺตี’’ติอาทีสุฯ