เอตฺถาห – มาตุฆาตกปิตุฆาตกอรหนฺตฆาตกา ตติยปาราชิกํ อาปนฺนา, ภิกฺขุนิทูสโก ลมฺพีอาทโย จตฺตาโร ปฐมปาราชิกํ อาปนฺนาเยวาติ กตฺวา กุโต จตุวีสตีติ? อธิปฺปาโย ปเนตฺถ อตฺถิ, มาตุฆาตกาทโย หิ จตฺตาโร อิธ อนุปสมฺปนฺนาเยว อธิปฺเปตา, ลมฺพีอาทโย จตฺตาโร กิญฺจาปิ ปฐมปาราชิเกน สงฺคหิตา, ยสฺมา เอเกน ปริยาเยน เมถุนธมฺมํ อปฺปฏิเสวิโนปิ โหนฺติ, ตสฺมา วิสุํ วุตฺตาติฯ ปาราชิกวินิจฺฉโยฯ

ปาราชิกนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. สงฺฆาทิเสสนิทฺเทสวณฺณนา

[19] อิทานิ สงฺฆาทิเสสํ ปกาเสตุํ ‘‘ครุกา นวา’’ติอาทิ อารทฺธํฯ ครุกาติ สงฺฆาทิเสสา อิธ อธิปฺเปตา, อญฺญตฺถ ปน ปาราชิกาปิ สงฺคยฺหนฺติฯ กสฺมา ‘‘เตรสา’’ติ อวตฺวา ‘‘นวา’’ติ วุตฺตนฺติ เจ? วีติกฺกมกฺขเณเยว อาปชฺชิตพฺพตฺตา ปฐมาปตฺติกา วุตฺตา, ยาวตติยกา ปน จตฺตาโร สงฺฆาทิเสสา สงฺฆายตฺตตฺตา จิเรน อาปชฺชนฺตีติ น วุตฺตาฯ ตตฺถ โมเจตุกามตาติ โมเจตุกามตายาติ อตฺโถ ‘‘อลชฺชิตา’’ติอาทีสุ วิยฯ อิมินา ปน นเยน โมจนสฺสาโท มุจฺจนสฺสาโท มุตฺตสฺสาโท เมถุนสฺสาโท ผสฺสสฺสาโท กณฺฑูวนสฺสาโท ทสฺสนสฺสาโท นิสชฺชนสฺสาโท วาจสฺสาโท เคหสิตเปมํ วนภงฺคิยนฺติ เอกาทส อสฺสาทา วุตฺตา, เตสุ เอกํเยว โมจนสฺสาทํ คเหตฺวา เสสา ปฏิกฺขิตฺตา โหนฺติฯ

เตสํ อสฺสาทานํ วเสน เอวํ วินิจฺฉโย เวทิตพฺโพ – โมเจตุํ อสฺสาโท โมจนสฺสาโทฯ โมจนสฺสาทเจตนาย นิมิตฺเต อุปกฺกมติ, มุจฺจติ, สงฺฆาทิเสโสฯ