5. ปกิณฺณกนิทฺเทสวณฺณนา

[53] อิทานิ ปกิณฺณกํ ทสฺเสตุํ ‘‘สงฺฆิก’’นฺตฺยาทิ อารทฺธํฯ ตตฺถ โย ภิกฺขุ อิสฺสโร หุตฺวา สงฺฆิกํ ครุภณฺฑํ อญฺญสฺส เทติ, ตสฺส ถุลฺลจฺจยํ สิยาฯ เถยฺยาย อญฺญสฺส เทติ, ยถาวตฺถุ ปาราชิกาทิ สิยา, ทุกฺกฏวตฺถุ ทุกฺกฏํ, ถุลฺลจฺจยวตฺถุ ถุลฺลจฺจยํ, ปาราชิกวตฺถุ ปาราชิกํ สิยาติ วุตฺตํ โหติฯ

[54] กุสาทิมยจีรานีติ เอตฺถ อาทิ-สทฺโท วากผลกํ สงฺคณฺหาติ, กุสมยจีรํ วากมยจีรํ ผลกมยจีรนฺติฯ ตตฺถ กุเส คนฺเถตฺวา กตจีรํ กุสมยจีรํฯ วากมยจีรํ นาม ตาปสานํ วกฺกลํฯ ผลกมยจีรํ นาม ผลกสณฺฐานานิ ผลกานิ สิพฺเพตฺวา กตจีรํฯ กมฺพลํ เกสวาลชนฺติ เกสชํ กมฺพลํ วาลชํ กมฺพลํ, เกสกมฺพลํ วาลกมฺพลนฺติ อตฺโถฯ เกเสหิ ตนฺเต วายิตฺวา กตกมฺพลํ เกสกมฺพลํฯ จมริวาเลหิ วายิตฺวา กตกมฺพลํ วาลกมฺพลํฯ สมยํ วินาติ นฏฺฐจีวรกาลํ ฐเปตฺวาฯ ธารยโต ธารยนฺตสฺสฯ ลูกปกฺขาชินกฺขิปนฺติ อุลูกปกฺขิอชินกฺขิปํฯ ตตฺถ อุลูกปกฺขีติ อุลูกสกุณปกฺเขหิ กตนิวาสนํฯ อชินกฺขิปนฺติ สโลมํ สขุรํ อชินมิคจมฺมํฯ นฏฺฐจีวรกาลํ ฐเปตฺวา อิเมสุ สตฺตสุ วตฺถูสุ ยํ กิญฺจิ ธารยโต ถุลฺลจฺจยํ สิยาติ อตฺโถฯ

[55] สตฺถเกน กตฺตพฺพํ กมฺมํ สตฺถกมฺมํ, ตสฺมิํ สตฺถกมฺเมฯ วตฺถิมฺหิ กตฺตพฺพํ กมฺมํ วตฺถิกมฺมํ, ตสฺมิํ วตฺถิกมฺเมฯ สํ นิมิตฺตนฺติ อตฺตโน องฺคชาตํฯ ตํ ฉินฺทโต ถุลฺลจฺจยํ สิยาติ สมฺพนฺโธฯ มํสาทิโภชเนติ เอตฺถ อาทิ-สทฺโท อฏฺฐิโลหิตจมฺมโลมานิ สงฺคณฺหาติฯ ตสฺมา มนุสฺสานํ มํสอฏฺฐิโลหิตจมฺมโลมโภชนปจฺจยา ถุลฺลจฺจยํ สิยาติ อตฺโถฯ

[56] กทเลรกกฺกทุสฺสานีติ เอตฺถ กทลิเอรกอกฺกวาเกหิ กตานิ วตฺถานิ ธารยนฺตสฺส ทุกฺกฏํฯ โปตฺถกนฺติ มกจิวาเกหิ กตํ โปตฺถกทุสฺสํฯ สพฺพปีตาทิกนฺติ เอตฺถ อาทิ-สทฺเทน สพฺพโลหิตกสพฺพกณฺหกสพฺพมญฺเชฏฺฐิกํ สงฺคณฺหาติฯ ตตฺถ สพฺพเมว นีลกํ สพฺพนีลกํฯ เอวํ เสเสสุปิฯ นีลํ อุมฺมารปุปฺผวณฺณํฯ ปีตํ กณิการปุปฺผวณฺณํฯ โลหิตํ ชยสุมนปุปฺผวณฺณํฯ กณฺหกํ อทฺทาริฏฺฐกวณฺณํฯ มญฺเชฏฺฐิกํ ลาขารสวณฺณํฯ อิเมสุ อฏฺฐสุ วตฺถูสุ ยํ กิญฺจิ ธารยนฺตสฺส ทุกฺกฏํ สิยาติ อตฺโถฯ

[57-8] หตฺถิสฺสุรคโสณานนฺติ หตฺถิอสฺสอุรคโสณานํ มํสํ อฏฺฐิรุธิรจมฺมโลมานิฯ สีหพฺยคฺฆจฺฉทีปินนฺติ สีหพฺยคฺฆอจฺฉทีปีนํ มํสาทีนิฯ ตรจฺฉสฺส จ มํสาทิํ อุทฺทิสฺสกตมํสญฺจ อนาปุจฺฉิตมํสญฺจ ภุญฺชโต ทุกฺกฏํ สิยาฯ ทกติตฺถาทิกนฺติ เอตฺถ อาทิ-สทฺโท วจฺจปสฺสาวกุฏิโย สงฺคณฺหาติฯ เตน ยาตานุปุพฺพํ อาคตปฺปฏิปาฏิํ หิตฺวาน วชฺเชตฺวา นหานติตฺถญฺจ วจฺจกุฏิญฺจ ปสฺสาวกุฏิญฺจ วเช วเชยฺย คจฺเฉยฺย, ทุกฺกฏํ ตสฺส สิยาติ อตฺโถฯ

[59] สหสาติ เวคสา เวเคนฯ วุพฺภชิตฺวานาติ อนฺตรวาสกํ ทูรโตว อุกฺขิปิตฺวา, ว-กาโร สนฺธิวเสนาคโตฯ ปวิเสติ ปวิเสยฺยฯ วจฺจปสฺสาวกุฏิกนฺติ วจฺจกุฏิกํ ปสฺสาวกุฏิกํฯ วิเสติ ปวิเสยฺยฯ โย ภิกฺขุ วจฺจปสฺสาวกุฏิกํ สหสา ปวิเสยฺย วา นิกฺขเมยฺย วา, อุพฺภชิตฺวา วา ปวิเสยฺย วา นิกฺขเมยฺย วา, อุกฺกาสิกํ วชฺเชตฺวา ตํ ปวิเสยฺย, ตสฺส ทุกฺกฏํ สิยาติ โยชนาฯ

[60] นิตฺถุนนฺโต วจฺจํ กเรยฺย ทนฺตกฏฺฐญฺจ ขาทนฺโต, ตสฺส ทุกฺกฏํ สิยาติ อตฺโถฯ วจฺจปสฺสาวโทณีนํ พหิ วจฺจาทิกํ วจฺจปสฺสาวํ กเรยฺย, ตสฺส ทุกฺกฏํ สิยาฯ

[61] ขเรน จาวเลเขยฺยาติ ผาลิตกฏฺเฐน วา ผรุเสน วา คณฺฐิเกน วา ปูติกฏฺเฐน วา สุสิเรน วา อวเลเขยฺยาติ อตฺโถฯ กฏฺฐนฺติ อวเลขนกฏฺฐํฯ กูปเกติ วจฺจกูปเกฯ อูหตญฺจาติ คูถมกฺขิตญฺจฯ น โธเวยฺยาติ อตฺตนา วา น โธเวยฺย ปเรน วา น โธวาเปยฺยฯ อุกฺลาปญฺจาติ กจวรญฺจฯ น โสธเยน สมฺมชฺเชยฺยฯ

[62] จปุจปูติ สทฺทํ กตฺวา อุทกกิจฺจํ กโรนฺตสฺส อาจมนฺตสฺส ทุกฺกฏํ สิยาติ อตฺโถฯ อนชฺฌิฏฺโฐวาติ อนาณตฺโตเยวฯ เถเรนาติ สงฺฆตฺเถเรนฯ ปาติโมกฺขนฺติ ปาติโมกฺขุทฺเทสํฯ อุทฺทิเส อุทฺทิเสยฺย, ทุกฺกฏํ สิยาฯ

[63] อนาปุจฺฉาย ปญฺหสฺส กถเน, อนาปุจฺฉาย ปญฺหสฺส วิสฺสชฺชเน, อนาปุจฺฉาย สชฺฌายกรเณ, อนาปุจฺฉาย ปทีปชาลเน, อนาปุจฺฉาย ปทีปวิชฺฌาปเนติ อิเมสุ จตูสุ ปจฺจเยสุ ตสฺส ทุกฺกฏํ สิยาฯ

[64] อนาปุจฺฉา วาตปานกวาฏานิ วิวเรยฺย วา ถเกยฺย วา, ตสฺส ทุกฺกฏํ สิยาติ สมฺพนฺโธฯ วนฺทนาทินฺติ เอตฺถ อาทิ-สทฺโท วนฺทาปนํ สงฺคณฺหาติฯ โย ภิกฺขุ นคฺโค วนฺทนํ กเรยฺย, วนฺทาปนํ กเรยฺย, คมนํ กเรยฺย, โภชนํ กเรยฺย, ปิวนํ กเรยฺย, ขาทนํ กเรยฺย, คหณํ กเรยฺย, ทานํ กเรยฺย, ตสฺส สพฺพตฺถ ทุกฺกฏนฺติ สมฺพนฺโธฯ

[65] ติปฏิจฺฉนฺนกํ วินาติ ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ติสฺโส ปฏิจฺฉาทิโย ชนฺตาฆรปฺปฏิจฺฉาทิํ อุทกปฺปฏิจฺฉาทิํ วตฺถปฺปฏิจฺฉาทิ’’นฺติ (จูฬว. 261) เอวํ วุตฺตา ติสฺโส ปฏิจฺฉาทิโย สมาหฏาติ ‘‘ติปฏิจฺฉาที’’ติ วุตฺตํฯ

ติปฏิจฺฉนฺนกํ ฐเปตฺวา ปริกมฺมํ สยํ กเรยฺย, ปรํ การาเปยฺย, ตสฺส ทุกฺกฏํ สิยาติ อตฺโถ ฯ โย ภิกฺขุ นหายํ นหายนฺโต กุฏฺเฏ วา ถมฺเภ วา ตรุมฺหิ วา กายํ อุปฆํเสยฺย, ตสฺส ทุกฺกฏํ สิยาฯ

[66] โย ภิกฺขุ นหายนฺโต กุรุวินฺทกสุตฺเตน กายํ ฆํเสยฺย, กายโต กาเยน อญฺญมญฺญํ ฆํเสยฺย, ตสฺส ทุกฺกฏํ สิยาติ สมฺพนฺโธฯ โย อคิลาโน สอุปาหโน พหาราเม พหิอาราเม จเรยฺย, ตสฺส ทุกฺกฏํ สิยาติ สมฺพนฺโธฯ

[67] สพฺพนีลาทิกมฺปิ จาติ เอตฺถ อาทิ-สทฺโท โลหิโตทาตปีตกณฺหมญฺเชฏฺฐมหารงฺคมหานามรงฺครตฺตาทโย อุปาหนาโย สงฺคณฺหาติฯ โย ภิกฺขุ สพฺพนีลสพฺพโลหิตาทิกํ อุปาหนํ ธาเรติ, ตสฺส ทุกฺกฏํ สิยาติ สมฺพนฺโธฯ โย ภิกฺขุ รตฺโต รตฺตจิตฺโต ตทหุชาตายปิ อิตฺถิยา นิมิตฺตํ ปสฺเสยฺย, ตสฺส ทุกฺกฏํ สิยาฯ โย ภิกฺขุ ภิกฺขทายิยา ภิกฺขทายิกาย อิตฺถิยา มุขํ ปสฺเสยฺย, ตสฺส ทุกฺกฏํ สิยาฯ

[68-9] โย ภิกฺขุ อุชฺฌานสญฺญี หุตฺวา อญฺญสฺส ภิกฺขุโน ปตฺตํ วา ปสฺเสยฺย, ตสฺส ทุกฺกฏํ สิยาฯ อาทาสาทิมฺหิ อุทกปตฺเต อตฺตโน มุขํ ปสฺเสยฺย, ตสฺส ทุกฺกฏํ สิยาฯ อุจฺจาสนมหาสเน นิสชฺชาทิํ นิสีทนสยนาทิํ กโรนฺตสฺส ภิกฺขุโน ทุกฺกฏํ สิยาฯ อุกฺขิตฺตานุปสมฺปนฺนนานาสํวาสกาทีนํ วนฺทเนปิ ทุกฺกฏํ สิยาติ สมฺพนฺโธฯ ตตฺถ อุกฺขิตฺโตติ อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺขิตฺตโก, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม อุกฺขิตฺตโก, ปาปิกาย ทิฏฺฐิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺขิตฺตโกติ ติวิโธปิ อิธาธิปฺเปโตฯ อนุปสมฺปนฺโนติ อิมินา ภิกฺขุนิสามเณรสามเณริสิกฺขมานปณฺฑกอิตฺถิสิกฺขาปจฺจกฺขาตกา คหิตาฯ นานาสํวาสกาติ ลทฺธินานาสํวาสกา คหิตาฯ อาทิ-สทฺเทน ฉินฺนมูลกา คหิตาฯ

[70-71] โย ทีฆาสเน ปณฺฑกิตฺถีหิ ปณฺฑเกน วา อิตฺถิยา วา อุภโตพฺยญฺชเนน วา เอกโต นิสีเทยฺย, ตสฺส ทุกฺกฏํ สิยาฯ อทีเฆ อาสเนติ รสฺเส อาสเนฯ โย ภิกฺขุ รสฺสาสเน มญฺเจ วา ปีเฐ วา อสมานาสนิเกน เอกโต สเยยฺย, ตสฺส ทุกฺกฏํ สิยาติ อตฺโถฯ ผลปุปฺผาทิกนฺติ เอตฺถ อาทิ-สทฺเทน เวฬุจุณฺณทนฺตกฏฺฐมตฺติกาทโย สงฺคหิตาฯ กุลสงฺคหตฺถาย ผลปุปฺผาทิกํ ททโต ทุกฺกฏํ สิยาติ สมฺพนฺโธฯ

[72-3] โย ภิกฺขุ คนฺถิมาทิํ สยํ กเรยฺย, ปรํ การาเปยฺย, ตสฺส ทุกฺกฏํ สิยาฯ โย ภิกฺขุ ชิเนน วาริตปจฺจเย ปริภุญฺเชยฺย, ตสฺส ทุกฺกฏํ สิยาฯ อพฺยตฺโต พาโล โย ภิกฺขุ อาจริยุปชฺฌาเย อนิสฺสาย นิสฺสยํ อคฺคเหตฺวา วเสยฺย, ตสฺส ทุกฺกฏํ สิยาฯ โย ภิกฺขุ อนุญฺญาเตหิ มาตาปิตุอาทีหิ ปุคฺคเลหิ อญฺญสฺส ปุคฺคลสฺส เภสชฺชํ กเรยฺย วา วเทยฺย วา, ตสฺส ทุกฺกฏํ สิยาฯ สาปตฺติโก โย ภิกฺขุ อุโปสถปฺปวารณํ กเรยฺย, ตสฺส ทุกฺกฏํ สิยาติ สมฺพนฺโธฯ ตตฺถ ชิเนน ภควตา วาริตา ชินวาริตา, ชินวาริตา จ เต ปจฺจยา เจติ ชินวาริตปจฺจยา, เต ชินวาริตปจฺจเยฯ ทฺเวมาติกาอปฺปคุณตาย อพฺยตฺโตฯ

[74] โย ภิกฺขุ อาโภคํ วา นิโยคํ วา วชฺเชตฺวา ทฺวารพนฺธาทิเก ฐาเน ปริวตฺตกวาฏกํ อปิธาย ทิวา สเยยฺย, ตสฺส ทุกฺกฏํ สิยาติ สมฺพนฺโธฯ ทฺวารพนฺธาทิเกติ เยน เกนจิ ปริกฺขิตฺเต อพฺโภกาเสปิ รุกฺขมูเลปิ อนฺตมโส อิมินา ลกฺขเณน ยุตฺตอากาสงฺคเณปิฯ อปิธายาติ อปิทหิตฺวาฯ วินาโภคนฺติ ‘‘เอส ทฺวารํ ชคฺคิสฺสตี’’ติ อาโภคํ ฐเปตฺวาติ อตฺโถฯ นิโยคนฺติ อวสฏฺฐานํ, อตฺตโน อวสํ พหุสาธารณฏฺฐานํ ฐเปตฺวาฯ

‘‘สวโส’’ติ วา ปาโฐ, สวโส หุตฺวาติ อตฺโถฯ ทิวาติ ทิวากาเลฯ

[75] ธญฺญนฺติ สาลิ วีหิ ยโว โคธุโม กงฺคุ วรโก กุทฺรูสโกติ สตฺตวิธํ ธญฺญํฯ อิตฺถิรูปนฺติ ทารุโลหมยาทิอิตฺถิรูปํฯ รตนนฺติ มุตฺตาทิทสวิธํ รตนํฯ อาวุธนฺติ สตฺติโตมราทิสพฺพาวุธภณฺฑํฯ อิตฺถิปสาธนนฺติ อิตฺถิยา สีสาทิอลงฺการํฯ ตูริยภณฺฑนฺติ ธมนสงฺขาทิสพฺพํ ตูริยภณฺฑํฯ ผลรุกฺเขติ ผลิตรุกฺเขฯ ปุพฺพณฺณาทิกนฺติ มุคฺคมาสาทิกํฯ อาทิ-สทฺเทน วากุรกุมินาทโย คหิตาฯ เอเตสุ ยํ กิญฺจิ อามเสยฺย, ตสฺส ทุกฺกฏํ สิยาติ อตฺโถฯ

[76] สสิตฺโถทกเตเลหีติ โย ปน มธุสิตฺถกเตเลน วา อุทกมิสฺสกเตเลน วา เยน เกนจิ จิกฺขลฺเลน วาฯ ผณหตฺถผเณหิ วาติ ทนฺตมยาทิผเณน วา ผณกิจฺจสาธเกหิ หตฺถงฺคุลีหิ วา โกจฺเฉน วา เกสโมสณฺฐเน ทุกฺกฏํ สิยาติ อตฺโถฯ เอกสฺมิํ ภาชเน โภชนนิมิตฺเต ทุกฺกฏํ สิยาติ อตฺโถฯ

[77] ทฺเว ภิกฺขู เอกตฺถรณา สเยยฺยูํ, ทฺเว ภิกฺขู เอกปาวุรณา สเยยฺยุํ, ทฺเว ภิกฺขู เอกมญฺจเก สเยยฺยุํ, เตสํ ทุกฺกฏานิ โหนฺตีติ สมฺพนฺโธฯ ปมาณโต อธิกํ วา อูนํ วา ทนฺตกฏฺฐํ ขาเทยฺย, ตสฺส ทุกฺกฏํ สิยาติ โยชนาฯ ตตฺถ อธิกนฺติ อฏฺฐงฺคุลโต อธิกํฯ อูนนฺติ จตุรงฺคุลโต อูนํฯ

[78] โย ภิกฺขุ นจฺจญฺจ คีตญฺจ วาทิตญฺจ โยเชติ วา โยชาเปติ วา, ตสฺส ทุกฺกฏํ สิยาฯ เตสํ นจฺจานํ ทสฺสนํ, เตสํ คีตานํ สวนํ, เตสํ วาทิตานํ สวนญฺจ กโรนฺตสฺส ทุกฺกฏํ สิยาติ อตฺโถฯ

[79] วีหาทิโรปิเมติ วีหิอาทีนํ รุหนฏฺฐาเนฯ พหิปาการกุฏฺฏเกติ ปาการกุฏฺฏานํ พหิฯ วจฺจาทิฉฑฺฑนาทิมฺหีติ วจฺจปสฺสาวสงฺการจลกาทีนํ ฉฑฺฑนวิสฺสชฺชนปจฺจยา ทุกฺกฏํ สิยาติ อตฺโถฯ ทีฆเกสาทิธารเณติ ทีฆเกสธารเณ ทีฆนขธารเณ ทุกฺกฏํ สิยาติ อตฺโถฯ

[80] นขมฏฺฐกรณาทิมฺหีติ เอตฺถ อาทิ-สทฺเทน รชนกรณํ คหิตํฯ สมฺพาเธ โลมหารเณติ สมฺพาเธ อุปกจฺฉกมุตฺตกรณฏฺฐาเน โลมุทฺธรเณฯ สอุปาหโน ภิกฺขุ ปริกมฺมกตํ ภูมิํ อกฺกเมยฺยาติ สมฺพนฺโธฯ

[81] อโธตอลฺลปาเทหีติ โย ภิกฺขุ อโธตปาเทหิ วา อลฺลปาเทหิ วา สงฺฆิกํ มญฺจํ วา ปีฐํ วา อกฺกเมยฺย, ปริกมฺมกตํ ภิตฺติํ วา กายโต อามสนฺตสฺส ทุกฺกฏํ สิยาติ อตฺโถฯ

[82-3] สงฺฆาฏิยาปิ ปลฺลตฺเถติ อธิฏฺฐิตจีวเรน วิหาเร วา อนฺตรฆเร วา ปลฺลตฺถิกํ กเรยฺย, ตสฺส ทุกฺกฏํฯ ทุปฺปริภุญฺเชยฺย จีวรนฺติ ติณฺณํ จีวรานํ อญฺญตรํ จีวรํ ทุปฺปริโภเคน ปริภุญฺเชยฺยฯ อกายพนฺธโนติ กายพนฺธนวิรหิโต ภิกฺขุ คามํ วเชยฺย คจฺเฉยฺยฯ โย ภิกฺขุ วจฺจกํ อุจฺจารํ กตฺวาน อุทเก สนฺเต นาจเมยฺย อุทกสุทฺธิํ น กเรยฺย, ตสฺส ทุกฺกฏํ สิยาติ อตฺโถฯ สมาเทยฺย อกปฺปิเยติ ภิกฺขุํ วา สามเณราทิเก เสสสหธมฺมิเก วา อกปฺปิเย นิโยเชยฺย, ตสฺส ทุกฺกฏํ สิยาติ อตฺโถฯ สภาคาปตฺติยา เทสนาโรจนปจฺจยา ทุกฺกฏํ สิยาติ อตฺโถฯ สภาคาติ เอตฺถ วตฺถุสภาคตาว อิธาธิปฺเปตา, น อาปตฺติสภาคตาฯ

[84] น วเส วสฺสนฺติ โย ภิกฺขุ วสฺสํ น วเสยฺย น อุปคจฺเฉยฺย, ตสฺส ทุกฺกฏํ สิยาฯ

วิสํวาเท สุทฺธจิตฺเตติ เอตฺถ สมฺปทานตฺเถ ภุมฺมวจนํ, ปฏิสฺสวํ วิสํวาเทนฺตสฺส สุทฺธจิตฺตสฺส ทุกฺกฏํ สิยาติ อตฺโถฯ วสฺสํ วสิตฺวา อนนุญฺญาตกิจฺจโต อนนุญฺญาตกิจฺเจน ภิกฺขุโน คมเน ทุกฺกฏํ สิยาติ โยชนาฯ

[85] อาปทํ วชฺเชตฺวา ตรุสฺส อุทฺธํ โปริสมฺหา อภิรุหเณ ทุกฺกฏํ สิยาติ สมฺพนฺโธฯ อาปทนฺติ อนฺตรายํฯ ตรุสฺสาติ รุกฺขสฺสฯ โปริสมฺหาติ เอกโปริสปฺปมาณา มชฺฌิมสฺส ปุริสสฺส ปญฺจหตฺถาฯ อปริสฺสาวโน โย ภิกฺขุ อทฺธานํ คจฺเฉยฺย, โย จ ภิกฺขุ ตํ ปริสฺสาวนํ ยาจโต น ทเทยฺย, ตสฺส ทุกฺกฏํ สิยาติ โยชนาฯ อทฺธานนฺติ อทฺธโยชนเมว อนฺติมมทฺธานํฯ

[86] อตฺตโน ฆาตเน ทุกฺกฏํ สิยาติ สมฺพนฺโธฯ โย ภิกฺขุ อิตฺถิรูปาทิรูปํ กเรยฺย วา การาเปยฺย วา, ตสฺส ทุกฺกฏํ สิยาฯ มาลาทิกํ วิจิตฺตํ ฐเปตฺวา ชาตกาทิวตฺถุํ สยํ กเรยฺย, ทุกฺกฏํ สิยาติ สมฺพนฺโธฯ

[87] ภุญฺชนฺตมุฏฺฐเปติ โย ภิกฺขุ ภุญฺชนฺตํ อุฏฺฐาเปยฺย, ตสฺส ทุกฺกฏํ สิยาฯ ภตฺตสาลาทีสุ วุฑฺฒานํ โอกาสํ อทตฺวา นิสีทโต ทุกฺกฏํ สิยาติ โยชนาฯ

[88] ยานานีติ วยฺหํ รโถ สกฏํ สนฺทมานิกาทีนิฯ กลฺลโกติ อคิลาโนฯ อคิลาโน โย ภิกฺขุ ยานานิ อภิรุเหยฺย, ตสฺส ทุกฺกฏํ สิยาติ อตฺโถฯ วเท ทวนฺติ เกฬิํ วเทยฺย, รตนตฺตยํ อารพฺภ เกฬิํ วเทยฺย, ตสฺส ทุกฺกฏํ สิยาติ อตฺโถฯ อญฺญปริสาย อุปลาลเน ทุกฺกฏํ โหติฯ

[89] กายาทินฺติ เอตฺถ อาทิ-สทฺโท อูรุนิมิตฺตํ สงฺคณฺหาติฯ กายํ วา อูรุํ วา นิมิตฺตํ วา วิวริตฺวา ภิกฺขุนีนํ น ทสฺสเย น ทสฺเสยฺยาติ อตฺโถฯ

โลกายตํ ติรจฺฉานาทิวิชฺชํ น จ สยํ วาเจยฺย, ปรญฺจ น วาจาเปยฺยฯ ปลิตํ คณฺเหยฺย วา คณฺหาเปยฺย วา, ตสฺส ทุกฺกฏํ สิยาติ โยชนาฯ

[90-92] ยตฺถ กตฺถจิ เปฬายํ ปกฺขิปิตฺวา ภตฺตํ ภุญฺชนฺตสฺส ทุกฺกฏํ สิยาติ สมฺพนฺโธฯ ปตฺตหตฺถโก โย ภิกฺขุ วาตปานํ วา กวาฏํ วา ปณาเม ปณาเมยฺย, โสทกํ ปตฺตํ อุณฺเหยฺย อุณฺเห โอตาเปยฺย วา ปฏิสาเมยฺย วา, โวทกํ ปตฺตํ อติอุณฺเหยฺย อติฐเปยฺย, ตสฺส ทุกฺกฏํ สิยาติ อตฺโถฯ โย ภิกฺขุ ปตฺตํ ภูมิยํ วา องฺเก วา มญฺเจ วา ปีเฐ วา มิฑฺฒนฺเต วา ปริภณฺฑนฺเต วา ปาเท วา ฉตฺเต วา ฐเปยฺย, ตสฺส ทุกฺกฏํ สิยาติ สมฺพนฺโธฯ ภูมิยนฺติ เยน เกนจิ อนตฺถตาย ปํสุสกฺขรมิสฺสายฯ องฺเกติ ทฺวินฺนํ อูรูนํ มชฺเฌฯ มิฑฺฒนฺเตติ มิฑฺฒปริยนฺเตฯ ปริภณฺฑนฺเตติ พาหิรปสฺเส กตาย ตนุกมิฑฺฒิยา อนฺเตฯ โย ภิกฺขุ จลกาทิํ วา ปตฺเต ฐเปยฺย, ปตฺเต วา หตฺถโธวเน หตฺถสฺส โธวนปฺปจฺจยา ตสฺส ทุกฺกฏํ สิยาติ สมฺพนฺโธฯ

[93] อุจฺฉิฏฺฐํ มุขโธวนํ อุทกมฺปิ ปตฺเตน นีหรนฺตสฺส ภิกฺขุโน ทุกฺกฏํ สิยาฯ โย ภิกฺขุ อกปฺปิยํ ปตฺตํ ปริภุญฺเชยฺย, ตสฺส ทุกฺกฏํ สิยาติ อตฺโถฯ ตตฺถ อกปฺปิยํ ปตฺตนฺติ ทารุมยปตฺตาทิํฯ

[94] โย ภิกฺขุ ขิปิเต ‘‘ชีวา’’ติ วเท วเทยฺย, ตสฺส ทุกฺกฏํ สิยาติ อตฺโถฯ โย ภิกฺขุ ปริมณฺฑลกาทิมฺหิ ปญฺจสตฺตติ เสขิเย อนาทโร หุตฺวา น สิกฺขติ, ตสฺส ทุกฺกฏํ สิยาติ สมฺพนฺโธฯ

[95] โย ภิกฺขุ ภณฺฑาคาเร ปยุโต มาตุยา ปิตุโน จ ภณฺฑกํ โคเปยฺย, อสฺส ภิกฺขุโน ปาจิตฺติยํ สิยาติ สมฺพนฺโธฯ ตตฺถ ปยุโตติ ภณฺฑาคาเร พฺยาปารวเสน ยุตฺตปฺปยุตฺโตฯ โคปเยติ โคเปยฺยฯ

โย ภิกฺขุ ทวาย หีเนน ชาติอาทินา อุตฺตมมฺปิ วเทยฺย, ทุพฺภาสิตํ สิยาติ สมฺพนฺโธฯ ตตฺถ หีเนหิ วา อุกฺกฏฺเฐหิ วา ชาติอาทีหิ เอวํ อุกฺกฏฺฐํ วา หีนํ วา ‘‘จณฺฑาโลสี’’ติอาทินา นเยน อุชุํ วา ‘‘สนฺติ อิเธกจฺเจ จณฺฑาลเวนเนสาทา’’ติอาทินา นเยน อญฺญาปเทเสน วา อุปสมฺปนฺนํ วา อนุปสมฺปนฺนํ วา อกฺโกสาธิปฺปายํ วินา เกวลํ กีฬาธิปฺปาเยน วเทยฺย, ทุพฺภาสิตํ สิยาติฯ

ปกิณฺณกนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

6. วตฺตาทิกณฺฑนิทฺเทสวณฺณนา

[96] อิทานิ วตฺตํ ทสฺเสตุํ ‘‘อุปชฺฌาจริยวตฺต’’นฺติ วุตฺตํฯ ตตฺถ อุปชฺฌายวตฺตญฺจ อาจริยวตฺตญฺจ คมิกวตฺตญฺจ อาคนฺตุกวตฺตญฺจ เสนาสนาทิวตฺตญฺจ ปิยสีเลน ภิกฺขุนา กาตพฺพนฺติ สมฺพนฺโธฯ คมิกาคนฺตุกนฺติ คมิกํ อาคนฺตุกนฺติ เฉโท, คมิกวตฺตํ อาคนฺตุกวตฺตญฺจาติ อตฺโถฯ

[97] ทาตุกาโม หตฺถปาเส ฐิโต กิญฺจิ คหิตพฺพํ เอเกน ปุริเสน คหิตพฺพํ อุกฺขิปนกฺขมํ วตฺถุํ ติธา ตีสุ ปกาเรสุ เอเกนากาเรน ทเทยฺย, คเหตุกาโม ภิกฺขุ ทฺวิธา ทฺวีสุ เอเกน คณฺเหยฺย, อยํ ปญฺจงฺโค ปฏิคฺคโหติ อตฺโถฯ

[98-100] ทูเร ฐิตํ จีวรํ ฐปิโตกาสํ สลฺลกฺเขตฺวา ‘‘เอต’’นฺติ วตฺตพฺพํฯ หตฺถปาเส ฐิตํ หตฺเถน อามสิตฺวา ‘‘อิม’’นฺติ วตฺตพฺพํฯ ‘‘เอตํ อธิฏฺฐามิ, อิมํ อธิฏฺฐามี’’ติ อิเมสํ ปทานํ มชฺเฌ สงฺฆาฏิอาทีสุ ปจฺเจกํ โยเชตฺวา ติจีวรํ อธิฏฺเฐยฺยฯ กถํ? ‘‘เอตํ สงฺฆาฏิํ อธิฏฺฐามิ, อิมํ สงฺฆาฏิํ อธิฏฺฐามี’’ติ อธิฏฺเฐยฺยฯ เอวํ เสเสสุ จ จีวเรสุฯ