3. นิสฺสคฺคิยนิทฺเทสวณฺณนา

[17] อิทานิ จีวรวิธิํ ทสฺเสตุํ ‘‘วิกปฺปน’’นฺตฺยาทิมุทฺธฏํฯ โย ภิกฺขุ อกาลจีวรํ วิกปฺปนญฺจ อธิฏฺฐานญฺจ อกตฺวา ทสาหํ อติกฺกาเมติ, ตสฺส ภิกฺขุโน นิสฺสคฺคิยํ สิยาติ ปิณฺฑตฺโถฯ ตตฺถ อกาลจีวรนฺติ อกาเล จีวรํ, โขมํ กปฺปาสิกํ โกเสยฺยํ กมฺพลํ สาณํ ภงฺคนฺติ ชาติโต ฉ จีวรานิ, ทุกูลํ ปฏฺฏุณฺณํ โสมารปฏฺฏํ จีนปฏฺฏํ อิทฺธิชํ เทวทินฺนนฺติ อิมานิ ปน ฉ อนุโลมจีวรานิฯ เตสุ ทุกูลํ สาณสฺส อนุโลมํ วากมยตฺตาฯ ปฏฺฏุณฺณาทีนิ ตีณิ โกเสยฺยสฺส อนุโลมานิ ปาณเกหิ กตสุตฺตมยตฺตาฯ อิทฺธิชาทีนิ ทฺวยานิ โขมาทีนํ อนุโลมานิ เตสมญฺญตรภาวโต ฯ อิเมสํ ฉนฺนํ จีวรานํ อญฺญตรํ อกาลจีวรํฯ

วิกปฺปนมธิฏฺฐานนฺติ เอตฺถ ปน วิกปฺปนูปคํ อธิฏฺฐานูปคญฺจ เอวํ เวทิตพฺพํฯ ตตฺรายํ ปาฬิ – ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อายาเมน อฏฺฐงฺคุลํ สุคตงฺคุเลน จตุรงฺคุลวิตฺถตํ ปจฺฉิมจีวรํ วิกปฺเปตุ’’นฺติ (มหาว. 358)ฯ มชฺฌิมสฺส ปุริสสฺส ทีฆโส ทฺเว วิทตฺถิโย, ติริยํ วิทตฺถิฯ ทฺเว วิกปฺปนา สมฺมุขาวิกปฺปนา จ ปรมฺมุขาวิกปฺปนา จฯ กถํ? ‘‘อิมํ จีวรํ ตุยฺหํ วิกปฺเปมี’’ติ วตฺตพฺพํ, อยํ สมฺมุขาวิกปฺปนาฯ ‘‘มยฺหํ สนฺตกํ ปริภุญฺช วา วิสฺสชฺเชหิ วา ยถาปจฺจยํ วา กโรหี’’ติ, เอกสฺส สนฺติเก ‘‘อิมํ จีวรํ ติสฺสสฺส ภิกฺขุโน วิกปฺเปมี’’ติ วตฺตพฺพํ, อยํ อปราปิ สมฺมุขาวิกปฺปนาฯ เตน ภิกฺขุนา ‘‘ติสฺสสฺส ภิกฺขุโน สนฺตกํ ปริภุญฺช วา วิสฺสชฺเชหิ วา ยถาปจฺจยํ วา กโรหี’’ติ, ‘‘อิมํ จีวรํ ตุยฺหํ วิกปฺปนตฺถาย ทมฺมี’’ติ วตฺตพฺพํ, เตน วตฺตพฺโพ ‘‘โก เต มิตฺโต วา สนฺทิฏฺโฐ วา สมฺภตฺโต วา’’ติ, ตโต อิตเรน ‘‘ติสฺโส ภิกฺขู’’ติ วตฺตพฺพํ, ปุน เตน ‘‘อหํ ติสฺสสฺส ภิกฺขุโน ทมฺมี’’ติ วตฺตพฺพํ, อยํ ปรมฺมุขาวิกปฺปนาฯ ‘‘ติสฺสสฺส ภิกฺขุโน สนฺตกํ ปริภุญฺช วา วิสฺสชฺเชหิ วา ยถาปจฺจยํ วา กโรหี’’ติ วุตฺเต ปจฺจุทฺธาโร นาม โหติฯ พหุเก ‘‘อิมานี’’ติ, อหตฺถปาเส ‘‘เอตํ, เอตานี’’ติ วาฯ เอวํ วิกปฺปนญฺจ อกตฺวาติ อตฺโถฯ

ติจีวรสฺส ปน ปมาณํ อุกฺกฏฺฐปริจฺเฉเทน สุคตจีวรโต อูนกํ วฏฺฏติ, ลามกปริจฺเฉเทน สงฺฆาฏิยา, อุตฺตราสงฺคสฺส จ ทีฆโต มุฏฺฐิปญฺจกํ, ติริยํ มุฏฺฐิตฺติกํ, อนฺตรวาสโก ทีฆโต มุฏฺฐิปญฺจโก, ติริยํ ทฺวิหตฺโถปิ อฑฺฒเตยฺโย วา วฏฺฏติฯ วุตฺตปฺปมาณโต อธิกญฺจ อูนกญฺจ ‘‘ปริกฺขารโจฬ’’นฺติ อธิฏฺฐาตพฺพํฯ ทฺเว จีวรสฺส อธิฏฺฐานา กาเยน วา อธิฏฺเฐติ, วาจาย วา อธิฏฺเฐติฯ