โย ภณฺฑคาเร ปยุโตว ภณฺฑกํ,

มาตูน ปาจิตฺติยมสฺส โคปเย;

ทวาย หีเนนปิ ชาติอาทินา,

วเทยฺย ทุพฺภาสิตมุตฺตมมฺปิ โยติฯ

6. วตฺตาทิกณฺฑนิทฺเทโส

[96]

อุปชฺฌาจริยวตฺตญฺจ, คมิกาคนฺตุกมฺปิ จ;

เสนาสนาทิวตฺตญฺจ, กาตพฺพํ ปิยสีลินาฯ

[97]

หตฺถปาเส ฐิโต กิญฺจิ, คหิตพฺพํ ทเท ติธา;

คเหตุกาโม คณฺเหยฺย, ทฺวิธายํ สมฺปฏิคฺคโหฯ

[98]

สงฺฆาฏิมุตฺตราสงฺคํ, ตถา อนฺตรวาสกํ;

‘‘เอตํ อิมํ อธิฏฺฐามิ’’, ตถา ‘‘ปจฺจุทฺธรามิ’’ติฯ

[99]

‘‘อิมํ อิมานิ เอตานิ, เอตมฺปิ จีวร’’นฺติ วา;

‘‘ปริกฺขารโจฬานี’’ติ, ตถา ‘‘ปจฺจุทฺธรามิ’’ติฯ

[100]

‘‘เอตํ อิมํ อธิฏฺฐามิ, ปตฺตํ ปจฺจุทฺธรามิ’’ติ;

เอวํ ปจฺจุทฺธเรธิฏฺเฐ, จีวราทิํ ยถาวิธิฯ

[101]

สญฺจริตฺตํ วินา เสสา, สจิตฺตา ครุกนฺติมา;

อจฺฉินฺนํ ปริณตํ หิตฺวา, นิสฺสคฺคิยมจิตฺตกํฯ

[102]

ปทโสธมฺมํ ทุเว เสยฺยา, อิตฺถิยา ธมฺมเทสนา;

ทุเว เสนาสนานีปิ, สิพฺพนํ จีวรสฺสปิฯ

[103]

ปวาริตํ สุราปานํ, ปญฺจสนฺนิธิอาทิกํ;

โชตินุชฺชาลนญฺเจว, กปฺปพินฺทุมนาทิกํ;

คามปฺปเวสนนฺเตเต, ปาจิตฺตีสุ อจิตฺตกาฯ

[104]

ปกิณฺณเกสุ อุทฺทิสฺส-กตํ หิตฺวาญฺญมํสกํ;

เอกตฺถรณปาวุรณํ, เอกมญฺเจ ตุวฏฺฏนํ;

เอกโต ภุญฺชนญฺจาปิ, นจฺจคีตาทิสตฺตปิฯ

[105]

อกายพนฺธนญฺจาปิ , ปตฺตหตฺถกวาฏกํ;

อจิตฺตกมิทํ สพฺพํ, เสสเมตฺถ สจิตฺตกํฯ

[106]

วีติกฺกมนจิตฺเตน, สจิตฺตกมจิตฺตกํ;

ปญฺญตฺติชานเนนาปิ, วทนฺตาจริยา ตถาฯ

[107]

ปุพฺพกรณาทิกํ กตฺวา, อุโปสถปฺปวารณํ;

นวธา ทีปิตํ สพฺพํ, กาตพฺพํ ปิยสีลินาฯ

[108]

สมฺมชฺชนี ปทีโป จ, อุทกํ อาสเนน จ;

อุโปสถสฺส เอตานิ, ปุพฺพกรณนฺติ วุจฺจติฯ

[109]

ฉนฺทปาริสุทฺธิอุตุกฺขานํ , ภิกฺขุคณนา จ โอวาโท;

อุโปสถสฺส เอตานิ, ปุพฺพกิจฺจนฺติ วุจฺจติฯ

[110]

อุโปสโถ ยาวติกา จ ภิกฺขู กมฺมปฺปตฺตา,

สภาคาปตฺติโย จ น วิชฺชนฺติ;

วชฺชนียา จ ปุคฺคลา ตสฺมิํ น โหนฺติ,

ปตฺตกลฺลนฺติ วุจฺจติฯ

[111] ปุพฺพกรณปุพฺพกิจฺจานิ สมาเปตฺวา เทสิตาปตฺติกสฺส สมคฺคสฺส ภิกฺขุสงฺฆสฺส อนุมติยา ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิตุํ อาราธนํ กโรมฯ

[112]

ปาริสุทฺธิอธิฏฺฐาน-สุตฺตุทฺเทสวสา ติธา;

คณปุคฺคลสงฺฆา จ, ตํ กเรยฺยุํ ยถากฺกมํฯ

[113]

จาตุทฺทโส ปนฺนรโส, สามคฺคี ทินโต ติธา;

ทินปุคฺคลกตฺตพฺพา-การโต เต นเวริตาฯ

[114]

ตโย ตโยติ กตฺวาน, ทินปุคฺคลเภทโต;

เตวาจีทฺเวกวาจีติ, นว วุตฺตา ปวารณาฯ

[115]

กตฺติกนฺติมปกฺขมฺหา, เหมํ ผคฺคุนปุณฺณมา;

ตสฺส อนฺติมปกฺขมฺหา, คิมฺหํ อาสาฬฺหิปุณฺณมา;

วสฺสกาลํ ตโต เสสํ, จตุวีสตุโปสถาฯ

[116]

จาตุทฺทสา ฉ เอเตสุ, ปกฺขา ตติยสตฺตมา;

เญยฺยา ปนฺนรสา เสสา, อฏฺฐารส อุโปสถาฯ

[117] ‘‘ฉนฺทํ ทมฺมิ, ฉนฺทํ เม หร, ฉนฺทํ เม อาโรเจหี’’ติ ฉนฺทํ ทาตพฺพํฯ

[118] ‘‘ปาริสุทฺธิํ ทมฺมิ, ปาริสุทฺธิํ เม หร, ปาริสุทฺธิํ เม อาโรเจหี’’ติ ปาริสุทฺธิ ทาตพฺพาฯ

[119] ‘‘ปวารณํ ทมฺมิ, ปวารณํ เม หร, ปวารณํ เม อาโรเจหิ, มมตฺถาย ปวาเรหี’’ติ ปวารณา ทาตพฺพาฯ

[120] อาปตฺติเทสเกน ‘‘อหํ, ภนฺเต, สมฺพหุลา นานาวตฺถุกา อาปตฺติโย อาปชฺชิํ, ตา ตุมฺหมูเล ปฏิเทเสมี’’ติ วตฺวา ปฏิคฺคณฺหนฺเตน ‘‘ปสฺสสิ, อาวุโส, ตา อาปตฺติโย’’ติ วุตฺเต ‘‘อาม, ภนฺเต, ปสฺสามี’’ติ วตฺวา ปุน ปฏิคฺคณฺหนฺเตน ‘‘อายติํ, อาวุโส, สํวเรยฺยาสี’’ติ วุตฺเต ‘‘สาธุ, สุฏฺฐุ, ภนฺเต สํวริสฺสามี’’ติ ติกฺขตฺตุํ วตฺวา เทเสตพฺพํฯ

[121] เวมติํ อาโรเจนฺเตน ‘‘อหํ, ภนฺเต, สมฺพหุลาสุ นานาวตฺถุกาสุ อาปตฺตีสุ เวมติโก, ยทา นิพฺเพมติโก ภวิสฺสามิ, ตทา ตา อาปตฺติโย ปฏิกริสฺสามี’’ติ ติกฺขตฺตุํ วตฺวา อาโรเจตพฺพํฯ

[122] ‘‘อชฺช เม อุโปสโถ ‘ปนฺนรโส, จาตุทฺทโส’ติ วา อธิฏฺฐามี’’ติ ติกฺขตฺตุํ วตฺวา ปุคฺคเลน อธิฏฺฐานุโปสโถ กาตพฺโพฯ

[123] ทฺวีสุ ปน เถเรน ‘‘ปริสุทฺโธ อหํ อาวุโส, ‘ปริสุทฺโธ’ติ มํ ธาเรหี’’ติ ติกฺขตฺตุํ วตฺตพฺพํฯ นวเกนปิ ตเถว วตฺตพฺพํฯ ‘‘ภนฺเต, ธาเรถา’’ติ วจนํ วิเสโสฯ

[124] ตีสุ ปน ‘‘สุณนฺตุ เม อายสฺมนฺตา, อชฺชุโปสโถ ปนฺนรโส, ยทายสฺมนฺตานํ ปตฺตกลฺลํ, มยํ อญฺญมญฺญํ ปาริสุทฺธิอุโปสถํ กเรยฺยามา’’ติ ญตฺติํ ฐเปตฺวา ปฏิปาฏิยา วุตฺตนเยน ปาริสุทฺธิอุโปสโถ กาตพฺโพฯ

[125] ‘‘อชฺช เม ปวารณา ‘จาตุทฺทสี, ปนฺนรสี’ติ วา อธิฏฺฐามี’’ติ ติกฺขตฺตุํ วตฺวา เอเกน ปวาเรตพฺพํฯ

[126] ทฺวีสุ ปน เถเรน ‘‘อหํ, อาวุโส, อายสฺมนฺตํ ปวาเรมิ ทิฏฺเฐน วา สุเตน วา ปริสงฺกาย วา, วทตุ มํ อายสฺมา อนุกมฺปํ อุปาทาย, ปสฺสนฺโต ปฏิกริสฺสามี’’ติ ติกฺขตฺตุํ วตฺวา ปวาเรตพฺพํฯ นวเกนาปิ ตเถว วตฺตพฺพํฯ ‘‘ภนฺเต’’ติ วจนํ วิเสโสฯ

[127] ตีสุ วา จตูสุ วา ปน ‘‘สุณนฺตุ เม อายสฺมนฺตา, อชฺช ปวารณา ปนฺนรสี, ยทายสฺมนฺตานํ ปตฺตกลฺลํ, มยํ อญฺญมญฺญํ ปวาเรยฺยามา’’ติ ญตฺติํ ฐเปตฺวา เถเรน ‘‘อหํ, อาวุโส, อายสฺมนฺเต ปวาเรมิ ทิฏฺเฐน วา สุเตน วา ปริสงฺกาย วา, วทนฺตุ มํ อายสฺมนฺตา อนุกมฺปํ อุปาทาย, ปสฺสนฺโต ปฏิกริสฺสามี’’ติ ติกฺขตฺตุํ วตฺวา ปวาเรตพฺพํฯ นวเกหิปิ ตเถว ปฏิปาฏิยา ปวาเรตพฺพํฯ ‘‘ภนฺเต’’ติวจนํ วิเสโสฯ

[128] จตูหิ อธิเกสุ ปน ‘‘สุณาตุ เม อาวุโส สงฺโฆ, อชฺช ปวารณา ปนฺนรสี, ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ ปวาเรยฺยา’’ติ ญตฺติํ ฐเปตฺวา วุฑฺฒตเรน ‘‘สงฺฆํ, อาวุโส, ปวาเรมิ ทิฏฺเฐน วา สุเตน วา ปริสงฺกาย วา, วทนฺตุ มํ อายสฺมนฺโต อนุกมฺปํ อุปาทาย, ปสฺสนฺโต ปฏิกริสฺสามี’’ติ ติกฺขตฺตุํ วตฺวา ปวาเรตพฺพํฯ

นวเกหิปิ ตเถว ปฏิปาฏิยา ‘‘สงฺฆํ, ภนฺเต, ปวาเรมิ ทิฏฺเฐน วา สุเตน วา ปริสงฺกาย วา, วทนฺตุ มํ อายสฺมนฺโต อนุกมฺปํ อุปาทาย, ปสฺสนฺโต ปฏิกริสฺสามี’’ติ ติกฺขตฺตุํ วตฺวา ปวาเรตพฺพํฯ

มูลสิกฺขา นิฏฺฐิตาฯ

ฯ นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสฯ

มูลสิกฺขา-ฏีกา

คนฺถารมฺภกถา

สพฺพกามททํ สพฺพรตเน รตนตฺตยํ;

อุตฺตมํ อุตฺตมตรํ, วนฺทิตฺวา วนฺทนารหํฯ

จรเณ พฺรหฺมจารีนํ, อาจริยานํ สิรํ มม;

ฐเปตฺวาน กริสฺสามิ, มูลสิกฺขตฺถวณฺณนํฯ

คนฺถารมฺภกถาวณฺณนา

ตตฺถาโท ตาว สพฺพสกฺกตสฺส สพฺพสตฺตุตฺตมสฺส สตฺถุโน ปณามํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘นตฺวา นาถ’’นฺตฺยาทิฯ นาถํ จตูหิ นาถงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ภควนฺตํ นตฺวา วนฺทิตฺวา อาโท อาทิมฺหิ อุปสมฺปนฺนโต ปฏฺฐาย นวเกน ภิกฺขุนา อธุนา ปพฺพชิเตน อุปสมฺปนฺเนน มูลภาสาย มาคธภาสาย สิกฺขิตุํ สมาสโต สงฺเขเปน มูลสิกฺขํ อหํ ปวกฺขามีติ ปิณฺฑตฺโถฯ

อยํ ปน อวยวตฺโถ – นตฺวาติ ตนฺนินฺนตปฺโปณตปฺปพฺภาโร หุตฺวา กายวจีมโนทฺวาเรหิ วนฺทิตฺวาติ อตฺโถฯ