เมนู

49. จตุรารกฺขนิทฺเทสวณฺณนา

[461-2] พุทฺธานุสฺสติ …เป.… มรณสฺสตีติ อิมา จตุรารกฺขา นามาติ เสโสฯ อารกตฺตาทินาติ อารกภาโว อารกตฺตํ, ตํ อาทิ ยสฺส ‘‘อรีนํ หตตฺตา’’ติอาทิกสฺส ตํ อารกตฺตาทิฯ เตน เตน มคฺเคน สวาสนานํ อรานํ หตตฺตา อารกา สพฺพกิเลเสหิ สุวิทูรวิทูเร ฐิโตติ อา-การสฺส รสฺสตฺตํ, ก-การสฺส ห-การํ สานุนาสิกํ กตฺวา ‘‘อรห’’นฺติ ปทสิทฺธิ เวทิตพฺพาฯ ‘‘อารกา’’ติ จ วุตฺเต สามญฺญโชตนาย วิเสเส อวฏฺฐานโต, วิเสสตฺถินา จ วิเสสสฺส อนุปฺปโยชิตพฺพตฺตา ‘‘กิเลเสหี’’ติ ลพฺภติฯ

สมฺมาติ อวิปรีตํฯ สามนฺติ สยเมว, อปรเนยฺโย หุตฺวาติ อตฺโถฯ ‘‘สมฺพุทฺโธ’’ติ หิ เอตฺถ สํ-สทฺโท ‘‘สย’’นฺติ เอตสฺส อตฺถสฺส โพธโก ทฏฺฐพฺโพฯ พุทฺธโตติ ภาวปฺปธาโนยํ นิทฺเทโส, พุทฺธตฺตาติ อตฺโถฯ ‘‘อรหํ’’ อิติ วา ‘‘สมฺมาสมฺพุทฺโธ’’ อิติ วา ภควโต นวเภเท คุเณ ยา ปุนปฺปุนํ อนุสฺสติ, สา พุทฺธานุสฺสตีติ โยชนาฯ ‘‘สมฺมาสมฺพุทฺโธ อิตี’’ติ วตฺตพฺเพ อ-กาโร สนฺธิวเสน อาคโตฯ อิติ-สทฺโท ปเนตฺถ อาทิอตฺโถ, อิจฺจาทีติ อตฺโถฯ นวเภเทติ ‘‘อนุตฺตโร ปุริสทมฺมสารถี’’ติ เอกโต คเหตฺวาฯ เอตฺถ ปน อุปจาโร อุปฺปชฺชติ, น อปฺปนา, ตถา มรณสฺสติยํฯ อิตเรสุ ปน อุภยมฺปิ อุปฺปชฺชตีติ เวทิตพฺพํฯ พุทฺธานุสฺสติฯ

[463-4] ‘‘สีมฏฺฐา’’ติอาทินา เมตฺตาภาวนํ ทสฺเสติฯ สีมฏฺฐสงฺเฆติ สีมายํ ติฏฺฐตีติ สีมฏฺโฐ , โสว สงฺโฆฯ โคจรคามมฺหิ อิสฺสเร ชเนติ สมฺพนฺโธฯ ตตฺถ มานุเส อุปาทาย สพฺพสตฺเตสูติ โยเชตพฺพํฯ ตตฺถาติ ตสฺมิํ คาเมฯ สุขิตา โหนฺตุ อเวราติ ปทจฺเฉโทฯ